Rejection sensitivity

Wat vind je van jezelf? Ben je blij met wie je bent?

Ook als een ander iets op je aanmerkt of kritiek levert? Vind je jezelf dan nog steeds ok?

Betrap je jezelf er wel eens op dat je een ander aan het 'pleasen' bent? Pleasen is niet hetzelfde als uit jezelf iets doen voor een ander of met iemand meeleven. Pleasen wil zeggen dat je een ander belangrijker vindt dan jezelf. Ergens is het onoprecht, je laat immers niet je echte zelf zien, maar een versie van jezelf waarvan je denkt dat die ander die graag ziet.

Dit gedrag zien we vaak bij mensen die rejection sensitive zijn: gevoelig voor afwijzing van anderen. Het betekent dat je van alles doet om maar niet afgewezen te worden. Je gaat jezelf aanpassen. Dingen doen of zeggen waar je eigenlijk helemaal niet achter staat, die niet bij jou passen. Je verbergt je ware zelf en zet een masker op. 

Rejection sensitivity gaat niet hand-in-hand met  hooggevoeligheid. Ook niet-HSP kunnen gevoelig zijn voor afwijzing. Als HSP ben je ook niet per definitie rejection sensitive. Dat laatste wordt wel gedacht omdat hoogsensitieve kinderen en volwassenen van nature hun aandacht en energie vaak op anderen richten. Ze vinden het fijn als contact met anderen prettig verloopt en hebben een groot empatisch vermogen. 

HSP peilen als 't ware continu hoe de sfeer in een groep of klas is, hoe het met een ander gaat, etc. En door hun sensitiviteit voelen HSP en HSK bij nieuwe ontmoetingen heel snel aan met wie ze een klik hebben, en met wie niet. Energetische uitstraling, houding, gedrag, intonatie en volume van stem, etc. spreken boekdelen.

Hoogsensitieve mensen met voldoende zelfvertrouwen en zelfrespect zijn zorgzaam en attent, maar handelen niet in strijd met hoe ze zijn, met hun normen en waarden. De vraag 'vind ik jou en/of jouw gedrag ok?' staat centraal in het contact met anderen.

Een hoogsensitief persoon die goed in zijn/haar vel zit, en in een omgeving verkeert die support biedt, zal niet overgaan tot please-gedrag. Het maakt niet zoveel uit of je een klik hebt, ze voelen geen noodzaak om vriendjes te worden. Niet aardig gevonden worden, is misschien niet leuk (want ze hebben liever een goede sfeer) maar het doet geen afbreuk aan hun eigenwaarde.

Bij HSP met rejection sensitivity zie je dat ze wel over hun grenzen gaan om een ander te plezieren. Deze HSP doen dingen die ze eigenlijk niet prettig vinden, zeggen dingen die ze uit zichzelf nooit zouden zeggen. Ze zetten opzij wie ze echt zijn om gezien en gewaardeerd te worden door anderen. Niet de vraag 'vind ik jou ok?' staat centraal, maar de vraag 'vind jij mij ok?'

Hoogsensitiviteit kan rejection sensitivity versterken

Als je gevoelig bent voor afwijzing, is niet gezien of gehoord worden, een vorm van kritiek, of onenigheid, een ervaring die je niet nog eens wilt meemaken. 

HSP laten iets niet snel van hun rug afglijden. Ze blijven zoeken naar verklaringen voor dingen die gebeurd zijn en voorvallen blijven maar door het hoofd spoken (zie deze blog over piekeren). Met name vervelende situaties of gesprekken worden tot in de eeuwigheid geanalyseerd om maar te voorkomen dat ze nog eens plaatsvinden. Een relatief klein voorval of een enkele opmerking kan zo enorm belangrijk worden in de mind van een HSP. 

Je kunt nooit iedereen tevreden stellen, dus please-gedrag en je achter een masker verbergen, zal nooit werken. Er komt een moment dat 'die ander' je gedrag niet begrijpt, teleurgesteld is in je of het niet met je eens is.

Die afwijzing komt harder binnen als je over je grens bent gegaan, of je normen en waarden opzij zet. Op het moment dat je je ware ik verbergt, geef je zelf je eigenwaarde een flinke deuk. Maar als het dan ook nog 'voor niets' was en die ander je alsnog afwijst.. Dat doet best pijn.

Emotionele prikkels zoals verdriet, teleurstelling, afwijzing en pijn, wil je niet voelen. Dus wat ga je doen? Dat wat het gemakkelijkste lijkt: nog meer pleasen in de hoop dat een ander je eigenwaarde opkrikt, je wel aardig vindt. 

Het bovenstaande is geen uitgedachte strategie. Vaak zijn we ons er helemaal niet zo van bewust, maar is het een oud gedragspatroon, misschien al ontstaan in de jeugd. 

Wat kun je doen?

Observeren in plaats van participeren
Het begint, als altijd, bij bewustwording. Als je dit gedrag herkent bij jezelf, probeer dan uit die analysecirkel te stappen en te observeren wat er gebeurt in je mind, hoe je je gedraagt en waarom. 

Gebruik een voorbeeldfiguur
Als je eigen gedachten observeren moeilijk is, kan het wel eens helpen om in de schoenen van een ander te gaan staan, van wie je weet dat die persoon geen last heeft van afwijzingsgevoeligheid.

'Als deze situatie bij ... was voorgevallen, hoe zou hij/zij dan reageren - en kan ik iets van die houding/dat gedrag overnemen?'

Humor
Een goede manier om te relativeren. Val jezelf vooral niet te hard.

Belangrijkste: zelfvertrouwen & zelfliefde

Als je als HSP die gevoeligheid voor afwijzing hebt, of werkt met kinderen die please-gedrag laten zien, is het belangrijk te gaan bouwen aan zelfvertrouwen en zelfliefde.

Zelfliefde vinden mensen wel eens een lastig begrip. Want hoe leer je dat dan, houden van jezelf? Of hoe leer je het aan kinderen?

We hebben allemaal die kwebbelende aap in ons hoofd met oordelen, vooral over onszelf. Kinderen kun je leren dat niet elke gedachte in je hoofd waar is, dat ze zichzelf niet hoeven te veroordelen. Maar is dat zelfliefde?

Misschien is spreken over zelfacceptatie gemakkelijker. Dat woord lijkt gemakkelijker te bevatten. Accepteren is aanvaarden dat iets is zoals het is. Zonder dat we proberen het te veranderen. 

Dus als we daarmee eens beginnen. Ook bij kinderen. Accepteren van het Zelf. Jezelf niet blindstaren op een opmerking die je maakte tegen je baas, een verkeerde aankoop, je gewicht, of je humeur op maandagochtend. Nee. Jezelf zien als geheel van talenten, skills, emoties, en (lichamelijke en karakter-) eigenschappen. Accepteren dat je iemand bent met goede en minder goede dagen. Met humor en wel eens een rothumeur. Met compassie en met oordelen. Iemand die sommige dingen supergoed kan, en andere dingen niet.

Je bent een totaalplaatje. Helemaal ok. Wat een ander ook van jou vindt.

Als je jezelf kunt accepteren, ga je ook anders naar de mensen om je heen kijken. Die ander is namelijk ook alleen maar een geheel van goede en minder goede eigenschappen, van leuk en minder leuk gedrag etc.

Ook helemaal ok. ​Maar niet meer dan dat. Niet meer, beter of belangrijker dan jij.

En tot slot, misschien helpt onderstaande quote van Ram Dass..