Hooggevoelige kinderen: Vijf factoren die van invloed kunnen zijn op vriendschappen

Waarom vriendschappen een uitdaging kunnen zijn voor hoogsensitieve kinderen..

Je zou zeggen: hooggevoelige kinderen zijn empatisch en voelen heel goed aan hoe het gaat met het vriendje/vriendinnetje. Ze houden niet van ruzie. Ze voelen vaak naadloos aan hoe de verhoudingen liggen in een sociale groep en betrekken de ‘underdog’ erbij.
Maakt dit alles juist niet dat hij/zij gemakkelijk contact legt en veel vriendjes zal hebben? Niet per sé..

Vijf factoren
Hieronder vind je vijf factoren die vriendschappen kunnen beinvloeden. Soms lijken ze tegenstrijdig, maar ze zijn dan ook niet alle vijf standaard van toepassing op ale hoogsensitieve kinderen.

1. Erbij willen horen. 
Je wilt geen buitenbeentje wilt zijn, omdat (vriendschappelijke) relaties je bestaan bevestigen en ook omdat vriendschappen veiligheid bieden. Hooggevoelige kinderen hebben veel behoefte aan veiligheid. En dat omvat meer dan alleen ‘veilig opgroeien’.

Mensen zijn sociale dieren, we hebben anderen nodig. In een veilige omgeving kun je bij elkaar terecht, vind je steun, heb je plezier en gemeenschappelijke interesses en word je geaccepteerd zoals je bent.

2. ‘Anders’ zijn. 
Hoogsensitieve kinderen voelen -ook als ze nog jong zijn- wel aan dat ze anders reageren dan leeftijdsgenootjes.

In een klaslokaal weet een niet-overprikkeld HSK instinctief wanneer iemand liever even met rust gelaten wordt, of juist aanmoediging nodig heeft om bij de groep te komen staan. Ze voelen hoe de leerkracht er die dag in zit: vol energie of misschien vermoeid na een lange en drukke week. Ze merken ook dat andere kinderen dit niet zo doorhebben of aanvoelen.

Hoogsensitieve kinderen raken sneller overweldigd door zaken die andere kinderen juist geweldig vinden. Denk aan bezoekjes aan een drukke kermis, geschreeuw en gejoel in het zwembad, hoge achtbanen in de Efteling, horrorfilms, video games, luide muziek, etc.

Dit ‘anders’ zijn kan verwarrend zijn en tot onzekerheid leiden in het contact met leeftijdsgenootjes. Hoogsensitieve kinderen zoeken steeds die eerdergenoemde veiligheid — wat is ‘normaal gedrag’ in deze omgeving? Hoe zorg ik dat ik erbij hoor?

3. ‘Me time’. 
Hooggevoelige kinderen hebben meer behoefte aan tijd voor zichzelf dan andere kinderen. Momenten waarin ze alleen spelen, lezen, kleuren, gamen, muziek luisteren, puzzelen, met de hond of kat spelen, e.d. Tijd waarin ze niet sociaal hoeven te zijn, waarin ze prikkels kunnen verwerken zonder dat er nieuwe prikkels binnenkomen, zonder dat ze zich hoeven af te vragen waarom de ander iets zegt, wat ermee bedoeld kan worden, wat van hen gevraagd wordt, etc.

Alleen willen zijn is geen teken van asociaal gedrag, het is noodzakelijk om te verwerken wat er allemaal is gebeurd, gezegd, gedaan.

4. Hoge eisen stellen. 
Hoogsensitieve kinderen verwachten veel van zichzelf en van anderen. Ook als het gaat om vriendschappen. Ze zijn trouw. Ze maken tijd en staan klaar, ook als ze moe zijn of geen zin hebben. Hun grote inlevingsvermogen maakt dat ze weten hoe iets voelt, hoe de ander steun nodig kan hebben.

Datzelfde inlevingsvermogen en diezelfde trouw verwachten ze terug.

Als ze na een uitnodiging om samen te spelen, niet meteen worden teruggevraagd bijvoorbeeld, kan dat leiden tot teleurstelling en onzekerheid. Als een ander niet meteen reageert op SnapChat of op een appje, gaan de radartjes lopen: was het geen leuke app, heb ik iets fout gezegd? Als een ander niet thuis geeft op het moment dat een hooggevoelig kind steun zoekt, dan raakt dat.

Emoties worden, net als alle andere prikkels, sterker ervaren en intensiever beleefd bij hooggevoelige personen. Alles wordt geanalyseerd, en nog eens, en nog eens. Totdat er een verklaring is gevonden. Dat analyseren is vermoeiend, loslaten lukt meestal echter ook niet goed.

Vaak wordt rejection sensitivity genoemd als het hierover gaat, de gevoeligheid of angst voor afwijzing. RS is echter geen onderdeel van hooggevoeligheid. Niet elke HSP heeft deze gevoeligheid.

Rejection sensitivity ontstaat vaak als gevolg van een of meerdere (kleine) trauma’s, denk aan gepest worden op school of onveilige thuissituaties. Iemand met rejection sensitivity gaat op basis van traumatische ervaringen er alles aan doen om herhaling te voorkomen.

Hooggevoelige kinderen zijn gevoeliger voor dit soort traumatische ervaringen omdat ze alles zo diepgaand verwerken. Omdat ze eveneens goed aanvoelen wat anderen van hen verwachten, loopt een hooggevoelig kind dat gevoelig is voor afwijzing wel meer kans om te gaan ‘pleasen’.

5. Uit elkaar groeien of het niet eens (meer) zijn. 
Dat kan een lastige zijn voor hooggevoelige kinderen want ze houden meestal niet van conflicten of frictie. Harmonie in vriendschappen is belangrijk. Maar wat als je over bepaalde zaken totaal anders denkt? Voor kinderen, tieners en volwassen HSP best een uitdaging..

Bij jonge kinderen zijn het meestal kleine kwesties natuurlijk, waar ook relatief gemakkelijk overheen wordt gestapt. Of je nou fan bent van Ajax of Feyenoord, van honden of katten houdt; dat maakt of breekt een vriendschap niet. Je bent allebei de wereld nog aan het ontdekken. Je ouders kennen elkaar wellicht, je komt elkaar tegen bij zwemles of op de BSO. M.a.w. er is ook heel veel gemeenschappelijk.

Bij tieners wordt het al een grotere uitdaging. Stel je kent elkaar al vanaf dat je peuter was, maar je gaat allebei een totaal andere richting op? Je zit op andere scholen, komt elkaar niet zomaar meer tegen. De een houdt van gamen, de ander brengt elke vrije minuut door op een skatebaan. De een draagt merkkleding, de ander gaat alleen voor tweedehands grunge kleding. De een houdt van Armin van Buren, de ander van Metallica. Ga zo maar door.

Je ontwikkelt je identiteit verder, zoekt gemeenschappelijkheid, een peer group. Een hoogsensitieve tiener is echter ook trouw, wil de veiligheid van die oude vriendschap ook niet zomaar loslaten. Dat kan wat spanning geven op het moment dat je uit elkaar groeit. 

Wat kun je hiermee als volwassene?

Een hoogsensitief kind ontwikkelt zich net als andere kinderen. Elk kind moet zijn weg vinden in sociale relaties en leert van het voorbeeld dat volwassenen geven.

Elk kind zit anders in elkaar. Ook hooggevoelige kinderen kunnen meer extravert en meer introvert zijn, prikkels mijden of juist prikkels opzoeken. Daarnaast spelen omgevingsfactoren, biologische en lichamelijke factoren en andere karaktereigenschappen een rol bij het aangaan en beleven van vriendschappen.

Waar je alert op kunt zijn bij hooggevoelige kinderen is het accepteren van de gevoeligheid. Ook henzelf helpen met accepteren van die gevoeligheid. Maak het niet allesbepalend, maar bagatelliseer het ook niet.

​Leg uit dat andere kinderen dingen misschien niet zo persoonlijk opvatten, wat minder eisen stellen aan een vriendschap maar dat dat geen afwijzing is. Laat zien dat het oké is als een hoogsensitief kind niet elke dag een speelafspraak wil. Leer het kind dat het ok is zoals het is :)