Als zorgprofessional heb je misschien wel eens een niet-pluis gevoel ervaren? Zo'n situatie dat je er net niet je vinger op kunt leggen en geen tastbaar bewijs hebt, maar je weet dat er iets niet klopt?

Toen ik met SaHa nog congressen organiseerde, ging het daar wel eens over op bijeenkomsten, bijvoorbeeld op de studiedagen over het herkennen van Münchhausen by Proxy. Want wat was dat nou precies, een niet- pluisgevoel? Wat kon je ermee? Hoeveel waarde had het? Hoe moest je het uitleggen aan een collega?

Aantekening maken? Negeren? Alert worden?
Sommige mensen maakten bij een niet-pluis gevoel een korte aantekening in een dossier. Andere deelnemers vertelden het gevoel vaak te negeren. Omdat ze het niet vertrouwden, het bij zichzelf zochten (slecht geslapen, te hoge werkdruk, niet goed opgemerkt). Omdat we als basishouding uitgaan van vertrouwen in ouders en je simpelweg niet wilt geloven dat zij hun kind iets aan zouden doen. Of omdat een gevoel nou eenmaal geen bewijs is.

Er waren ook deelnemers die vertelden dat ze heel alert werden als ze bij zichzelf zo'n onderbuikgevoel opmerkten. Mensen die wisten 'ik ervaar dit normaalgesproken niet, ik moet even opletten'. 

Münchhausen by Proxy | Pediatric Condition Falsification is een extreem voorbeeld misschien, maar zoals ik zei, met name de reacties op die studiedagen zijn me erg bijgebleven. Het gaat me nu echter even over dat onderbuikgevoel. Herken je dat? Heb je het wel eens ervaren?

'Is dat niet-pluis gevoel wat intuïtie is?', wordt me wel eens gevraagd. Is dat dan wat bij HSP & HSK sterker is ontwikkeld? Nee, niet helemaal. Intuïtie is veel meer dan een gevoel van 'er klopt iets niet'. 

Intuïtie is ook dat stemmetje van binnen dat je aanmoedigt als je een beetje koudwatervrees hebt, bijvoorbeeld bij het aannemen van een nieuwe baan. Het is dat wat je doet besluiten naar links i.p.v. naar rechts te gaan, als je navigatiesysteem niet meer werkt en je ergens bent waar je het niet kent.

Intuïtie is een innerlijk 'weten', zonder dat je het rationeel kunt onderbouwen.
Je kunt iets ogenschijnlijk zomaar 'weten' zonder redenen omdat je onbewust signalen oppikt en informatie filtert. Dat gebeurt niet op een dusdanig niveau dat je hersens het kunnen vertalen naar woorden of gedachten. We staan echter constant in verbinding met anderen en met onze omgeving, op energetisch niveau. Uit die verbindingen halen we informatie. Niet alleen in het hier en nu. Ook informatie uit het verleden wordt opgeslagen en komt naar boven op het moment dat er soortgelijke situaties ontstaan of gerelateerde zaken worden besproken.

Intuïtie uit zich in een 'weten' maar ook via het lichaam.
Als je goed met jezelf in verbinding staat, merk je op dat je schouders opeens omhoog gaan, dat je ademhaling verandert, dat je een knoop in je maag krijgt. Zo kun je opeens het kippenvel op je armen hebben staan in een gesprek, zonder dat je het koud had, en zonder dat er iets is gezegd of gebeurd.

Je lichaam reageert al op signalen uit het huidige moment of op basis van eerdere ervaringen, terwijl je brein zich er nog niet van bewust is.

De intuïtie is bij de meeste HSP en HSK sterk ontwikkeld. Of ze erop durven te vertrouwen en naar durven handelen, is een tweede. In onze maatschappij is daar immers meestal niet zoveel ruimte en begrip voor. Je moet dingen kunnen aantonen, evidence-based werken, iets moet meetbaar zijn. Nietwaar? 

Begrip
Ik pleit in mijn trainingen al jaren voor meer begrip voor het feit dat een hoogsensitief kind iets soms niet goed kan verwoorden of onderbouwen, maar wel heel sterk kan (aan)voelen.

Hoe meer gevoel of intuïtie wordt weggezet als 'niet tastbaar dus niet waar', hoe moeilijker het wordt voor een kind om te vertrouwen op wat het (aan)voelt. Hoe meer het gaat zoeken naar bewijzen en verklaringen. Dat dit weer kan bijdragen aan overprikkeling, daarover schreef ik eerder al blogs. 

Voorbeeld
Wat kun je dan wel? Stel, je kind wisselt van school. Je gaat samen een aantal potentiële scholen af en er springt er een uit waarvan jij denkt "dit is 'm."
Goed onderwijssysteem, goed bereikbare locatie, fijn gesprek met de directeur en docent, mooi schoolplein, ruime opzet van lokalen en gangen, etc.
Je zoon/dochter geeft echter aan daar niet heen te willen. Als je vraagt naar een reden, is die er eigenlijk niet. "Ik wil daar niet heen" is het antwoord, of "Het voelt gewoon niet fijn."

Jij zoekt naar redenen. Waarom dan? Wat is er dan niet fijn? Logisch, want je wilt de beste keuze maken en gunt hem/haar het beste onderwijs. 

Je kind kan het misschien niet goed uitleggen maar heeft informatie opgepikt. Misschien van de sfeer in een klas; misschien van kinderen die alleen op het schoolplein stonden te kijken naar hun klasgenootjes; misschien waren het de non-verbale signalen van de docent of directeur; misschien voelt de buurt niet prettig - veel beton terwijl ze liever wat meer groen om zich heen hebben? Noem maar op, er kunnen talloze signalen zijn waardoor een hoogsensitief kind onbewust wordt getriggerd.

Wat doe je? Blijven vragen naar argumenten? Proberen te overtuigen?

Je helpt jouw kind door te laten merken dat zijn/haar gevoel belangrijk en waardevol is. Ook als er geen rationele argumenten zijn.

Vraag bijvoorbeeld sinds wanneer hij/zij dit onderbuikgevoel heeft? In een bepaalde ruimte? Bij bepaalde personen? Is er iets gezegd of gebeurd waardoor het gevoel sterker werd? Waar in het lichaam zit dat gevoel? 
Met andere woorden: vraag naar wat het kind ervaart in plaats naar een onderbouwing van een gevoel.

Ook voor jezelf in je werk en privéleven is intuïtie een waardevolle tool.
Iets waarop je kunt bouwen. Ook als je (nog) niet precies weet wat het betekent, waar het over gaat, kun je alert worden. Opletten of er meer signalen komen. Je hoeft er niet een half uur voor te mediteren, het is geen zweverig verschijnsel. Zie het als uitnodiging, om vragen te stellen. Om te reflecteren op wat er gebeurt, wat je opmerkt in je omgeving, in je lichaam of bij je gesprekspartner.

Het helpt als je jezelf goed kent. Als je weet wat jouw normale staat van zijn is en je je eigen energie goed kent.

Kun je hierbij wat tips gebruiken? Meld je dan aan voor de workshop op 10 november a.s..

Ken je dat? Dat je soms maar blijft twijfelen over iets? Steeds maar blijft malen?

Je wilt wel maar, ... 
Het lijkt op papier een geweldige baan, maar ...
Ze zeggen dat deze training het beste voor je is, maar ...

Als ratio botst met intuïtie
Vinden HSP en HSK dat niet zo fijn. Het "klopt" namelijk niet. We hopen dat dat verandert of denken dat we misschien iets over het hoofd zien wat anderen wel hebben opgemerkt.. (really?)

Dus blijven we doorgaan met overwegen en heroverwegen. Nog maar weer wat vergelijkingssites of reviews lezen. Nog maar weer naar een andere opleiding kijken, etc.

Ook hoogsensitieve kinderen doen dit, het eindeloos wikken en wegen. Steeds met dezelfde vragen bij je terugkomen. Van gedachten veranderen. Een teken dat hart en verstand niet op 1 lijn zitten.

Wat kun je dan doen? 
Je lichaam is je kompas. Simpel eigenlijk. Maar zo waardevol. Je hebt je lichaam namelijk altijd bij je. Wringt er iets, krijg je het benauwd als je ergens aan denkt, voelt je hoofd als een buizende bijenkorf of ben je opeens misselijk...luister dan!

Fysieke reacties op gebeurtenissen, mensen of situaties spreken boekdelen. Bij 'vlinders in onze buik' als we verliefd zijn, vinden we dat normaal en genieten we ervan. Waarschuwende signalen negeren we echter; "zeker iets verkeerd gegeten" of we zeggen tegen een kind  "vanavond maar eens op tijd naar bed"..

Natuurlijk kun je doodmoe zijn of hoofdpijn krijgen als je slecht geslapen hebt. Als zo'n gevoel echter plotseling op komt zetten, is het de moeite waard om even een time-out te nemen. Wat is er aan de hand? 

Hoe help je hoogsensitieve kinderen hier nou mee? 
Leer ze om in te tunen op hun lichaam. Niet alleen als er iets aan de hand is, maar sowieso, altijd. Zijn ze blij: waar voelen ze dat in hun lichaam? Opgelucht? Teleurgesteld? Boos? Nerveus? Etc.

Je lichaam heb je altijd bij je. Ook als je in je hoofd nog niet weet wat er aan de hand is, geeft je lichaam al een signaal. Je voelt of het 'goed' is of dat er iets niet klopt. En daar kun je dan naar handelen.

Voelt dit als een 'Hell Yeah'? Ga ervoor! Niet? Dan is het niet ok voor je, en dan mag je dat ook uitspreken.

Je voelt je benauwd, bijvoorbeeld, alsof er een olifant op je zit. Wat betekent dat? Wanneer voelde je dat eerder? Wat heb je toen gedaan om het te veranderen? Wat zou het nu kunnen betekenen, is het een soortgelijke situatie?

Spelen
Dit kan allemaal spelenderwijs. Je hoeft het niet zwaar te maken. En zoals ik zei: let op dat je dit ook doet bij vrolijke, blije, fijne emoties. Die voel je namelijk ook in je lichaam.

Lichaamsbewustzijn helpt je niet alleen op de moeilijke momenten. Het helpt je altijd om in het hier en nu te zijn.

Hoe meer kinderen zich bewust worden van wat voor hen de 'Hell Yeah!' is en wat dus de "No', hoe gemakkelijker het voor ze wordt om te navigeren, op school, thuis en met vrienden. 

Overprikkeling door externe factoren kunnen we meestal goed duiden: de muziek op het feestje staat te hard, het is te warm op kantoor, of de buurman verbouwt al 3 maanden met veel plezier z’n keuken :)

Ook innerlijke processen, zoals piekeren, kunnen leiden tot overprikkeling en daar zijn we ons vaak iets minder bewust van. Piekeren kan te maken hebben met het ervaren van onmacht, (faal)angst, of iets niet onder controle hebben. 

Als het niet goed gaat met je organisatie, vraag je je af of je er volgend jaar nog wel werkzaam bent. Bij lichamelijke klachten pieker je of het ernstig is, etc. Logisch. Op een gegeven moment zijn de meeste mensen echter ook weer afgeleid of kunnen ze hun zorgen relativeren. HSP hebben daar vaak iets meer moeite mee.

Waardoor kunnen HSP oneindig blijven piekeren?
Er zijn talloze redenen of oorzaken van piekergedrag, ik bespreek er in deze blog drie.

1) DE HOOGSENSITIVITEIT an sich
Alles tot in detail bekijken en vanuit elk mogelijk perspectief analyseren, is namelijk precies wat bedoeld wordt met het ‘diepgaand verwerken’ van prikkels: het onderscheidende kenmerk van hooggevoeligheid. 

HSP zijn zich hiervan vaak niet eens bewust. Maar als je dat eenmaal weet, kun je het gemakkelijker accepteren van jezelf, en dat helpt weer bij het stoppen met zorgen maken.
 
2) Te weinig zelfvertrouwen
In plaats van erop te vertrouwen dat ze kunnen omgaan met wat er op hun pad komt, proberen HSP te bedenken wat er allemaal zou kunnen gebeuren en wat dan vervolgens de beste actie of reactie is. Alles om maar niet voor verrassingen te komen staan (en eventueel te 'falen').
 
3) Handelen op basis van gedachten maar in strijd met intuïtie
Handelen op basis van intuïtie wordt lang niet overal geaccepteerd in onze maatschappij. We leren dat dingen evidence-based moeten zijn, dat we een besluit rationeel moeten kunnen onderbouwen.

HSP hebben een sterk ontwikkeld onderbuikgevoel maar vallen niet graag op als buitenbeentje. Dus kiezen we vaak voor een verstandelijke beslissing die we kunnen uitleggen. Gaat zo'n rationeel besluit echter regelrecht in tegen je gut feeling, dan geeft dat spanning.
 
Tips
1) Begrijp dat analyseren en piekeren bij de eigenschap hooggevoeligheid hoort. Keer steeds terug naar het ‘hier en nu’ als je merkt dat je in de piekermodus zit. Wat is er NU aan de hand? Wat kun je nu eventueel doen? Niets? Probeer dan los te laten.

Reminder: “be where your feet are”. Breng steeds de aandacht terug naar je lichaam. Ook mindfulness meditaties kunnen je hierbij helpen.

2) Spreek (eventueel hardop) naar jezelf het vertrouwen uit dat je kunt omgaan met onverwachte gebeurtenissen of vragen. Probeer je actief voorbeelden uit het verleden te herinneren waarbij dat ook lukte. Die zijn er vast!

3) Met betrekking tot intuïtie: waarom ga je eigenlijk tegen je onderbuikgevoel in? Als het zoveel spanning geeft, is het dan misschien het proberen waard om je hart te volgen, ook al snapt je omgeving het misschien niet?

Wat geeft meer spanning: iets doen waarvan je denkt dat anderen het goed vinden maar wat regelrecht indruist tegen alles waar je voor staat? Of iets doen waar een ander misschien aan moet wennen maar wat klopt met wie jij bent en wat jij belangrijk vindt?

Valt het jou ook op? Dat artikelen en boeken over hooggevoeligheid steeds maar gaan over het wetenschappelijke bewijs dat hoogsensitiviteit (HS) bestaat?

Het gaat over hersenscans of psychologische onderzoeken, het brein, stofjes in de hersenen en meer of minder hersenverbindingen in vergelijking met niet-HSP.

Zichtbaar dus het bestaat..?
Inzichten uit wetenschappelijk onderzoek helpen hooggevoelige kinderen/personen absoluut. Alleen al om het feit dat er door deze onderzoeken meer aandacht komt bij professionals. En dat gaat vaak hand-in-hand met groeiende maatschappelijke acceptatie.

Natuurlijk ben ik voorstander van meer feitelijke en praktische kennis bij professionals, ouders van hooggevoelige kinderen en HSP zelf. Het is belangrijk om te weten dat hoogsensitiviteit een eigenschap is. Dat je doordat je constant 'AAN' staat meer energie verbruikt en dus eerder aan een time-out toe kunt zijn dan anderen. Dat het niet iets esoterisch of  zweverigs is. 

Laten we er echter voor waken dat we hooggevoeligheid over-rationaliseren door de focus uitsluitend op wetenschap en theorie te leggen. Om dan vervolgens maar vooral niet over intuïtie of emoties te hoeven praten. 

Intuïtie, gut feeling, onderbuikgevoel
Intuïtie of onderbuikgevoelens zijn zweverig, ongrijpbaar, niet tastbaar. Toch zijn een goede intuïtie en het sterk doorleven van emoties net zo goed onderdeel van de eigenschap hooggevoeligheid. 

En als HSP of HSK leer je daar ook mee omgaan. Mag je leren dat je emoties niet hoeft weg te drukken, je gut feeling niet hoeft te negeren omdat je omgeving daar niets mee kan of omdat het niet zichtbaar is op een fMRI. 

Sterker nog, ik denk juist dat we hoogsensitieve kinderen kunnen leren dat hun intuïtie een waardevolle tool is. Een ijkpunt voor henzelf ("hoe gaat het eigenlijk met mij, hoe voel ik me?") en een sensor in het contact met anderen ("wat kan ik voor die ander betekenen?").