"Beïnvloedt hooggevoeligheid hoe een kind zijn of haar chronische aandoening ervaart?" Die vraag is me de afgelopen maanden een paar keer gesteld. Tijd dus voor een blog, dacht ik.

Los van het soort aandoening of ziekte, dat natuurlijk van grote invloed is, zijn er een aantal algemene factoren kunnen eraan bijdragen dat chronisch zieke HSK vermoeider zijn dan niet-HSK met een aandoening. Ik licht er drie uit: 

1) Lichamelijk ongemak, pijn en/of een beperking kosten het lichaam energie. Het lichaam vecht tegen een ontsteking of tekort, of je ervaart veel pijn, en daar word je moe van. Daarnaast kunnen medicatie en hun bijwerkingen bijdragen aan vermoeidheid en uitputting.

2) Emotioneel is het pittig om chronisch te ziek. Fysieke ups & downs, onzekerheid over het aanslaan van een behandeling of steeds naar een arts of verpleegkundige moeten ter controle, bijvoorbeeld, hebben allemaal hun weerslag op hoe je je als patiënt voelt. Dat werkt weer door op je lichaam en energieniveau.

3) Daarbij zijn hoogsensitieve kinderen gevoelig voor de emoties van anderen. Zijn ouders gespannen of verdrietig over een diagnose, dan merken ze dat. Ze kunnen zich verdrietig voelen om het verdriet van familieleden. 

Soms zijn ouders erg emotioneel onder een diagnose bijvoorbeeld, maar slokken praktische zaken veel tijd op, of is het te pijnlijk om te praten over wat de ziekte van hun kind voor hen betekent. Ze gaan op de automatische piloot en duwen hun emoties misschien weg. Het hooggevoelige kind kan die emoties echter wel degelijk aanvoelen.

Hooggevoelige kinderen hebben meer last van prikkels die hun normale 'staat van zijn' verstoren. Ziek zijn is geen normale situatie, en kan dus als heftig worden ervaren. 

Fysiek
Het voorbeeld van wollen truien en kriebelende naadjes in sokken wordt vaak genoemd in artikelen en boeken. Je kunt je vast voorstellen dat als ruwe sokken al irriteren, dat pijn, een infuus, jeuk, een stoma, of een sonde grote impact hebben.

De pijngrens van HSP is meestal lager dan die van niet-HSP. Eenvoudigweg omdat pijn een indringende prikkel is die je moeilijk kunt negeren, en omdat het je belemmert in je normale doen.

Leefwijze
Het kost vaak meer moeite om te wennen aan een nieuwe leefwijze of een nieuwe routine. Van 'niets' hebben naar opeens een ziekte hebben, vraagt om aanpassingsvermogen. Van nooit meer dan een aspirientje hebben gehad naar opeens drie keer per dag medicijnen moeten innemen, vraagt om aanpassingsvermogen. 

HSP & HSK zijn consciëntieus en zullen waarschijnlijk niet veel moeite hebben met therapietrouw, zeker als ze merken dat medicatie positieve effecten heeft. ​Wel zal het waarschijnlijk iets langer duren voor ze gewend zijn aan een nieuwe dagindeling of nieuwe leefstijl. 

Zichtbaar of niet?
Of een ziekte zichtbaar en herkenbaar is, of juist niet kan zeker een rol spelen in hoe een hooggevoelig kind de aandoening ervaart. ​Het is niet gemakkelijk om bij een zichtbare beperking of aandoening steeds te moeten uitleggen wat je hebt en telkens opnieuw dezelfde soort vragen te moeten beantwoorden - hoe goed bedoeld die belangstelling ook is.

Aan de andere kant vraagt het hebben van een niet-zichtbare aandoening ook veel, bijvoorbeeld als het gaat om durven laten zien dat je kwetsbaar bent en niet alles mee kunt doen, of als het gaat om grenzen voelen en aangeven. Wie vertel je erover? Wanneer? Wat zullen ze van je denken? 

Emoties
Een kind ervaart veel emoties rondom de chronische aandoening. Voelt zich misschien eenzaam, het buitenbeentje op school omdat hij/zij niet met alles mee kan doen of vaak afwezig is.
Is misschien bang voor de toekomst of boos: waarom heb ik dit? Of schaamt zich. De meeste kinderen kennen wel iemand die astma heeft bijvoorbeeld. Het is een redelijk geaccepteerde aandoening. Maar als je als kind een spierziekte hebt of met een stoma moet leven, kan schaamte een drempel zijn in het contact met leeftijdsgenootjes.
Bij hoogsensitieve kinderen zorgt de diepgaande verwerking van prikkels ervoor dat emoties meer raken, en het kost meer moeite om zich er niet door te laten meeslepen.

Lichamelijk onderzoek moet verricht worden, je kunt instrumenten niet minder eng maken. Medicatie heeft nu eenmaal bijwerkingen, en een operatie is soms nodig. We zouden het allemaal beter willen maken en gunnen elk kind het om onbezorgd en gezond op te groeien.

Helaas is de werkelijkheid soms anders en hebben we op heel veel factoren geen invloed. Waar je als zorgprofessional en/of ouder wel invloed op hebt, is je communicatie met het kind en jullie contact onderling. Goed om je daarvan bewust te zijn en zoveel mogelijk veiligheid te bieden, binnen uitdagende of moeilijke omstandigheden.

Morgen, zaterdag 25 september, worden alle coronamaatregelen losgelaten. Voor kinderen was dat eigenlijk al eerder zo, de scholen begonnen na de zomervakantie weer als vanouds met volle klaslokalen. 

Waar het aan de ene kant natuurlijk goed nieuws is dat we elkaar weer mogen ontmoeten en dat er een einde is gekomen aan thuisonderwijs, zijn er ook kinderen voor wie dit best heel erg spannend is. Denk aan de kinderen met kwetsbare ouders, broers of zussen. Of kinderen die zelf een (chronische) ziekte hebben en (nog) niet overal aan mee kunnen doen. Voor hen is dit een rare tijd.

Alles mag weer! Je hoeft geen mondkapje op, iedereen mag bij elkaar komen en knuffelen, maar jouw vader of moeder, broer of zus, isoleert zich nog steeds want het virus is niet weg en nog steeds gevaarlijk voor hen..

Alles mag weer! Al je vriendjes gaan weer naar school en spelen samen, maar jij hebt een aandoening of ziekte waardoor je toch heel erg ziek kunt worden van het virus, dus je blijft maar beter thuis..

Dat geeft spanning en veroorzaakt verwarring. Bij volwassenen en bij kinderen met een (chronische) aandoening of kwetsbaar gezinslid. 

Hooggevoelige kinderen beschikken over een groot inlevingsvermogen en aanvoelingsvermogen. Ze snappen vast dat ze misschien nog niet naar school kunnen, of nog niet bij vriendjes kunnen spelen, naar de judo of naar de 'kids dance' lessen kunnen.

Ze zijn zorgzaam en zullen ten koste van alles willen voorkomen dat zij het virus overbrengen op een kwetsbaar gezinslid, of zijn zelf bang om ziek te worden. Dus je ziet ze waarschijnlijk niet stampvoeten om toch te mogen spelen.

Deze kinderen hebben echter net zoveel behoefte aan contact met leeftijdsgenoten als andere kinderen. Ook al kunnen ze zichzelf vaak  goed vermaken; ook zij leren van 'peer contact' en ook zij ontspannen als ze met vriendjes zijn of kunnen sporten.

Om hoeveel kinderen gaat het? Ik denk dat dat er meer zijn dan je zou verwachten. Een op de 4 kinderen heeft een chronische ziekte [Bron: UMC Utrecht], en een kwart van alle kinderen heeft een ouder met een ernstige psychische of lichamelijke ziekte [Bron: Kinderombudsman]. Dat zijn de cijfers.

Maar cijfers vertellen niet het hele verhaal. Er zijn zoveel verschillende scenario's. Zoveel aspecten die een rol spelen. Per gezin, per kind, moet een eigen afweging gemaakt worden. Zoveel is wel duidelijk. 

Wat kun je doen? Dit is een complexe situatie. Ik heb het antwoord niet. De reden dat ik deze blog schrijf, is niet om een mening te ventileren of een antwoord te bieden. Ik schrijf om -juist nu- aandacht te vragen voor kinderen die zelf kwetsbaar zijn of een gezinslid hebben dat ernstig ziek kan worden als hij/zij besmet raakt. Nu we allemaal weer terug lijken te gaan naar 'het oude normaal', is er een groep kinderen die nog langs de kant staat.

Ook als een (hooggevoelig) kind zegt te begrijpen dat het maar beter nog even niet mee kan doen, kan het zich wel degelijk eenzaam voelen. Buitengesloten. Verward. Boos. Verdrietig.

Nu de euforie lijkt te heersen dat alles weer mag, zijn er kinderen voor wie een lockdown of thuisonderwijs weliswaar geen pretje was, maar het was tenminste hetzelfde schuitje als waar de rest van de klas in zat.

Zij zien andere kinderen de draad weer oppakken, terwijl voor hen weinig of niets verandert. Voor hen brengt naar school gaan alleen maar een hoop extra spanning met zich mee. Zorgt het voor angst en verwarring.
​Want wat is veilig? Wat kan wel, en wat niet? Wie bepaalt dat? Wanneer zou dat kunnen veranderen? Juist hooggevoelige kinderen piekeren over dit soort vragen. 

Ken je een kind in deze situatie? Laat dan merken dat je hem of haar ziet. Hoort. Mist in de klas of bij de sportclub. Zoek contact! Probeer manieren te vinden om het in contact te laten komen met leeftijdsgenootjes.

Liever een video? Klik hier
Reageren? Ik hoor graag van je!

Hoogsensitieve kinderen voelen meer en kunnen van relatief klein lichamelijk ongemak behoorlijk overprikkeld raken. Waar andere kinderen na verloop van tijd geen erg meer hebben in een sneetje in hun vinger of een muggenbult, blijft bij hooggevoelige kinderen vaak de hele dag op de achtergrond iets ‘zeuren’. Er is iets niet “zoals het hoort” en dat irriteert.

Zit het kind verder goed in zijn/haar vel en is het ontspannen, dan kan hij/zij het vaak beter loslaten. In gevallen waar het kind al overprikkeld is, door de stress van een toetsweek of een wekenlange verbouwing van de keuken thuis, kan dat kleine fysieke ongemak echter net een druppel zijn waardoor de emmer overloopt.

Is het te verklaren?
Wat ook een rol speelt bij overprikkeling door een fysieke klacht of pijn: kun je het verklaren?

Voor kleine kinderen is dit sowieso lastig natuurlijk – als peuter ‘leer’ je misschien dat je kleine teen soms pijn doet als mama je nagel per ongeluk ietsje te kort heeft afgeknipt en sta je vervolgens niet te springen om dat proces te herhalen. Pas als je wat ouder bent, leer je een link leggen tussen bijvoorbeeld te veel cola drinken en buikpijn.

Sommige klachten of pijntjes zijn niet goed te verklaren, ook niet voor oudere kinderen en volwassenen. En dat kan zorgen voor flink wat onrust.

Hoogsensitieve kinderen/personen zitten gemakkelijk ‘in hun hoofd’; ze blijven zoeken naar verklaringen en rationele uitleg. Ook in het geval van lichamelijke prikkels die ze niet kunnen plaatsen. Dat overprikkeling dan op de loer ligt, is niet vreemd:

ONGEMAK OF PIJN  +  GEEN VERKLARING  +  BLIJVEN PIEKEREN  =>  OVERPRIKKELING
​
Associaties
Pijn kan hooggevoelige kinderen erg angstig maken als ze deze associeren met anderen die erg ziek waren/zijn, of met nare gebeurtenissen: “Opa had ook buikpijn en die werd toen heel erg ziek en moest naar het ziekenhuis. Misschien heb ik wel dezelfde soort buikpijn als opa en moet ik ook geopereerd worden.”

Tips!

• Geruststelling is belangrijk: benoem de angst, wuif ‘m niet weg (dus niet: “stel je niet aan”) en leg het kind uit dat de kans klein is dat het iets ernstigs is. Vertel dat iedereen (jij ook) wel eens buikpijn/hoofdpijn etc heeft, maar dat dat vaak een teken is dat je lichaam hard aan het werk is, om een teveel aan suiker te verwerken bijvoorbeeld.
  
  
• Bouw aan vertrouwen in het eigen lichaam: wat gaat er eigenlijk ontzettend veel ‘automatisch’ hartstikke goed: je hart slaat gewoon en pompt bloed door je lichaam zonder dat jij er iets voor hoeft te doen! Je kunt lopen zonder dat je erbij nadenkt, je kunt een pot pindakaas optillen omdat je armspieren zo sterk zijn, etc.
  
  
• Bij jongeren kun je uitleggen dat het blijven zoeken naar een verklaring de pijn (en overprikkeling) alleen maar verergert. Afgezien daarvan zijn veel sites die dr. Google als hit geeft totaal niet betrouwbaar. Mediawijsheid komt hierbij ook om de hoek kijken. 
  
  
• Zorg voor afleiding maar forceer niet. Probeer erachter te komen waardoor een kind zich beter gaat voelen: muziek maken of luisteren? Een boekje lezen samen?

​Reageren of heb je vragen? Ik hoor graag van je!