 Leeg zijn, geen energie hebben, iets niet kunnen opbrengen, moe zijn...ik hoor het veel om me heen de laatste tijd. Heeft het met de pandemie van de afgelopen twee jaar te maken? Met het opeenvolgende slechte (politieke) nieuws - variërend van oorlog tot toeslagenaffaire en van inflatie tot jeugdzorg die 'stuk' is? Met het wennen aan weer in de file staan, naar kantoor gaan? Of misschien 'gewoon de tijd van het jaar'? Een combinatie van factoren, waarschijnlijk, maar eigenlijk is het niet zo interessant waardoor het komt. Veel relevanter is: hoe zorg je ervoor dat je niet helemaal leeg getrokken wordt? In deze blog vijf tips om je te helpen bij vermoeidheid/uitputting of (chronische) overprikkeling. Tip 1 Onderzoek waar/wanneer/waardoor jouw energie weglekt. Wanneer voel je je nog ok, en wat is het moment waarop je je moeheid voelt? Wat is er dan net gebeurd of voorgevallen? Is lang vergaderen of zijn bepaalde overleggen een energy drain, plan deze dan niet aan het eind van de dag als je al moe bent maar bijvoorbeeld voor de lunchpauze zodat je erna even een blokje om kunt. Stel voor to-the-point en staand te vergaderen, dan worden vergaderingen vanzelf korter. Word je depri van de krant lezen of het nieuws volgen? Zet updates uit, laat het journaal uit. Vraagt je baan om op de hoogte te zijn van nieuws - stel een Google alert in voor vaktermen of vraag familie / collega's om je een seintje te geven als iets relevant is voor jouw vakgebied of als er iets gebeurt dat je echt moet weten. Trekt filerijden je helemaal leeg: plan je afspraken anders, ga met je leidinggevende praten en vraag of je een uurtje later of eerder kan beginnen. Etc.. Betrap je jezelf nu op de gedachte "Ja, maar in mijn werk kan dat allemaal echt niet" of "Ja, maar ik heb zoveel verplichtingen, ik kan niet anders"...scroll dan nog even verder naar tip 3. Tip 2 Staar je niet blind op wat 'volgens de boekjes' zou moeten werken. Yoga, mediteren, wandelen, muziek luisteren, een dagje naar de sauna..hartstikke leuk en voor de meeste HSP goede ideeën als je 'gewoon' wilt ontspannen na een dag werken of een bezoekje aan de tandarts waar je tegenop zag. Als je echter merkt dat het meer is dan een vermoeidheid na een drukke dag, en als jij iemand bent die juist het hoofd leeg maakt door flink te sporten: doe dan wat werkt voor jou. Ga naar de Crossfit, een rondje hardlopen of pak de fiets. Ik merk zelf, bijvoorbeeld, dat mediteren niet lukt als m'n glas leeg raakt. In plaats van te ontspannen, draai ik steeds dezelfde to-do lijstjes en stressvolle gebeurtenissen af. Idem bij een wandeling of muziek luisteren. Wat mij wel helpt: fysiek actief zijn. Je hoeft jezelf natuurlijk niet helemaal uit te putten maar ga zover dat je met je aandacht helemaal in je lichaam zit, dat je voelt dat je hart pompt, dat je voelt dat je leeft :) Probeer, ontdek, schrijf je eigen handleiding. Tip 3 Ga de natuur in! Onderzoek laat zien dat Groen / de natuur helpt om te ontspannen en om vitaliteit te bevorderen. Het is goed voor je creativiteit en vermindert stress. Ben je als HSP (chronisch) overprikkeld, ga dan naar het bos, werk je tuin bij, bezoek de heide, maak een duinwandeling, trek erop uit! Is dat lastig omdat je middenin de stad woont? Bezoek een park, verpoot plantjes op je balkon of koop bloemen of een plant voor op kantoor.  Tip 4
Wat je veel leest en hoort, is dat je vooral moet investeren in self care als het je allemaal te veel wordt. Er is een hele industrie om het woord gebouwd van verzorgingsproducten, tijdschriften, voeding en drankjes tot kleding en cursussen. Maar wat is self care eigenlijk? 'Tuurlijk, het betekent dat je voor jezelf zorgt. Maar doe je dat door een bepaalde thee te drinken, of bepaalde douchecreme te gebruiken? Of doe je dat door je leven zodanig in te richten dat je het naar je zin hebt? Dat je plezier hebt in contacten, werk, hobbies? Gaat het misschien om jezelf zo belangrijk vinden dat je voor jezelf opkomt, je wensen uitspreekt, grenzen stelt? Eigenlijk is de vraag die je moet stellen dus niet: gun ik mezelf dit tijdschrift, of deze beauty-behandeling, maar: heb ik mijn leven ingericht op een manier die bij mij past? Het stellen van de vraag vereist moed, want er komen vast antwoorden in je gedachten. En daar 'moet' je dan misschien iets mee. Als je al overprikkeld bent, kun je ook weerstand voelen; 'moet ik me daar ook mee bezig houden??' Als je echter vaak of chronisch overprikkeld bent, of als je denkt dat je geen keuzes hebt terwijl je je vast voelt zitten, dan loont het juist de moeite om je af te vragen: Wat wil ik? Welke kleine verandering geeft mij nu al meer lucht? Als ik mezelf waardevol vind, hoe breng ik dat dan tot uiting? Je hoeft niet meteen je hele leven om te gooien. Bewustwording is stap 1. Stap 2 is een kleine verandering aanbrengen. Niet meer automatisch 'ja' zeggen tegen overwerk, tijd in je agenda plannen waarin je geen afspraken maakt, elke dag een wandeling maken. Stap voor stap. Tip 5 Leer je inner critic herkennen en ermee omgaan. Dat is het stemmetje van binnen dat zegt "je moet eigenlijk" of "anderen doen dit ook, waarom jij dan niet" etc. De babbelende aap in je hoofd, die non-stop oordeelt en door ratelt. De criticus die overigens behoorlijk kan bijdragen aan overprikkeling. Onze inner critic lijkt een geweten of een betweter te zijn, maar is een soort safety coordinator. De inner critic beschermt je tegen kritiek, falen, uitsluiting, eenzaamheid, pijn of verdriet. Net als toen je een klein kind was en je beschermd werd door je ouders. De inner critic kan je heel klein houden, het idee is immers dat door je te conformeren, je niet opvalt. En als je niet opvalt, is de kans dat je (door anderen) bekritiseerd of buitengesloten wordt kleiner, en dus de kans dat je pijn, teleurstelling of verdriet ervaart. Laat de gedachte toe, bedank je inner critic vriendelijk voor de waarschuwing, overweeg of je er iets mee kunt, en trek dan je eigen plan. Je bent volwassen, en je hebt een goed stel hersens plus de nodige levenservaring. Vertrouw erop dat je aankunt wat er op je pad komt, ook als dingen anders uitpakken dan verwacht. Meer tips of verder praten? Maak gerust een afspraak om een keer te sparren!
0 Comments
 Een van mijn vriendinnen is Amerikaanse en gebruikt regelmatig de uitdrukking “I’m gonna sit with it for a while and see what comes up”. Mooi vind ik dat, om verschillende redenen. Allereerst omdat er geduld uit spreekt, en compassie. Je geeft jezelf de tijd om ergens over te denken, of te voelen wat iets met je doet. Hoe vaak schakelen we niet meteen door naar standje 'Actie' of 'Oplossen'? Vooral als iets niet zo comfortabel voelt natuurlijk.. 'Sitting with it' betekent dat je de vraag, de situatie, het ‘niet-weten’ er gewoon even laat zijn. In een maatschappij die onafgebroken en luidkeels schreeuwt om actie, antwoorden, maatregelen, etc. een verademing, vind ik. En, in een maatschappij die lang niet altijd begrip heeft als je iets (nog) niet weet of even pas op de plaats wilt maken, is het best moedig als je je daar niets van aantrekt en jezelf die ruimte wel geeft. Niet piekeren De uitdaging is natuurlijk om echt toe te laten, te ervaren, te voelen. Het idee van ‘sit with it’ is niet dat je gaat piekeren of dat je non-stop allerlei ‘imaginary conversations’ met anderen afdraait in je hoofd. Het gaat om het laten sudderen. Afstand nemen. Je kijkt naar de vraag/de situatie en je observeert wat die met jou doen, wat ze bij je oproepen. Dat is het. Emoties doorleven Ik vind het ook een mooie uitdrukking omdat ze ervoor kiest om emoties die komen kijken bij een gesprek, een verzoek, of een situatie, door te werken, te ondergaan. Da’s niet altijd gemakkelijk. Het vereist lef. Wegduwen of negeren wat je voelt, heeft echter geen zin; emoties hebben immers de irritante neiging om op de achtergrond om je aandacht te blijven vragen. Dan is toelaten en voelen misschien net zo handig, dan ben je er maar vanaf :) Uitdaging voor HSP Voor een HSP kan het een uitdaging zijn, ‘to sit with it’. En vooral om dan niet in beredeneren of piekeren te schieten. Om emoties te laten zijn en te observeren, in plaats van ze helemaal stuk te analyseren. Hoogsensitieve mensen willen graag weten waarom iets gebeurt, waarom we iets voelen, waarom we moeite hebben met het nemen van een besluit, waarom we ergens niet eerder aan hebben gedacht, waarom we steeds in dezelfde patronen belanden, etc. Vooral als iets niet aangenaam is, ons zorgen baart, energie kost of overweldigt – denken we dat het helpt als we iets helemaal kunnen doorgronden. Des te beter kunnen we dingen in de toekomst vermijden? We gedijen bij harmonie, nietwaar? Bij mentale en emotionele rust. Behoefte aan veiligheid Het willen begrijpen van ‘hoe en waarom’ heeft, denk ik, ook te maken met de grote behoefte aan veiligheid van HSP. Veiligheid is een breed begrip, het gaat niet alleen om fysieke veiligheid maar ook om emotionele veiligheid. Niet alleen om ons veilig voelen bij andere mensen, maar ook ons veilig voelen bij onszelf. Maar wat is veilig voelen bij jezelf? Hoe voelt dat? En als je overweldigt raakt, geen knoop kunt doorhakken of ergens geen oplossing voor kunt bedenken, kun je je dan wel veilig voelen bij jezelf? Pause to check, niet doorslaan :) Elaine Aron beschreef de stop-en-check reflex van HSP: de behoefte aan zekerheid en overzicht. Het scannen op mogelijke risico’s of negatieve effecten voordat je ergens op af stapt of in onbekende situaties. We kunnen daarin echter ook doorslaan! Denken dat we ooit alles zullen begrijpen (over onszelf, of de buitenwereld) en streven naar volledige controle, is natuurlijk een illusie. Life happens! We hebben geen controle, en veel belangrijker nog: we kunnen zonder. HSP mogen meer vertrouwen op hun oplossend vermogen, op hun intelligentie, sociale vaardigheden, kennis en levenservaring. We kunnen meer aan dan we denken! Sitting with it, dus.. Loslaten. Openstaan. Geduld hebben. Vertrouwen hebben. Toelaten. Observeren. Reacties? Je kunt reageren in de comments of mail me!  "Ik dacht toch dat ik duidelijk was geweest, heb het er zo vaak over gehad. Hoe kan het dan dat hij de boodschap niet heeft opgepikt..?" In een van de HSP-sparringsessies ging het onlangs over hoe mijn klant en haar afdelingsmanager totaal langs elkaar heen communiceerden en dat tot een conflict had geleid. Er waren vaker fricties en ze vroeg zich af hoe dat kwam - als HSP kun je je meestal goed inleven, het was niet dat ze elkaar niet mochten, waarom waren hun gesprekken dan soms zo moeizaam? Toen we een aantal situaties bespraken, bleek dat het vaak draaide om misverstanden, miscommunicatie. Subtiliteiten Hoogsensitieve mensen hebben een sensor voor subtiele informatie. Niet alleen als het gaat om fysieke of emotionele informatie, maar ook als het gaat om taal, uitspraak, woordkeuze, intonatie. Communicatie dus. HSP (ook kinderen) voelen, zonder dat ze zich daarin getraind hebben, vaak aan wat wel bedoeld maar niet gezegd wordt. Zijn gevoelig voor nuances en timing. Soms is dat -vooral voor de HSP- best handig maar er zijn twee grote valkuilen, en daar moet je je wel van bewust zijn. Valkuil 1) Je gaat invullen voor anderen. Op basis van je gevoel of subtiele signalen die jij wel oppikt maar waarvan de ander zich nog niet bewust is. Bij wijze van spreken geef je al een paracetamolletje voordat die ander überhaupt weet dat hij hoofdpijn heeft. Niet doen (natuurlijk). Waarom niet? Ook als HSP kun je het wel eens mis hebben :) Jouw gekleurde bril beïnvloedt hoe je het gedrag van een ander 'leest'. Ben jij onzeker, geïrriteerd, of juist superenthousiast, dan kan dat beïnvloeden hoe je de signalen van anderen interpreteert. Misschien nog wel belangrijker: iedereen loopt zijn/haar eigen pad en heeft recht op zijn/haar eigen timing. Als jij -zomaar uit jezelf- gaat invullen en bij voorbaat alvast situaties probeert te voorkomen of oplossen, ontneem je die ander het recht op z'n eigen pad en z'n eigen timing. NIVEA (Niet Invullen Voor Een Ander) dus. Valkuil 2) Je verwacht dat die ander net zoveel subtiele signalen opvangt als jij. Dat is niet zo. Het conflict van mijn klant draaide om het feit dat zij dacht dat ze duidelijke hints had afgegeven, die bij haar manager echter totaal geen indruk hadden achtergelaten. "Ja, nou, ik heb niet keihard gezegd dat ik die positie wilde, maar ..." Als HSP vergissen we ons wel eens in hoe duidelijk we zijn. Wat voor ons duidelijke hints en signalen zijn, pikken niet-HSP helemaal niet op. Geen kwestie van onwil, het komt gewoon niet eens binnen. Dat komt, heel plat uitgelegd, omdat niet-HSP in hun brein wel een filter hebben dat informatie en prikkels filtert op relevantie, op duidelijkheid van signalen. Is iets belangrijk dan blijft het hangen, is iets niet urgent of belangrijk, dan niet. HSP hebben dat filter niet, of in elk geval zijn de mazen veel groter: alle informatie en prikkels komen binnen alsof ze allemaal even urgent en belangrijk zijn. Loud and clear De HSP wil niet te agressief overkomen en geeft (denkt hij/zij) duidelijke hints af. In het brein van een ander is een hint echter helemaal niet duidelijk en wordt het dus als niet-relevante info geparkeerd: er gebeurt niets. Met andere woorden: wat voor de HSP een overduidelijk signaal is, een boodschap die zij zelf 'loud and clear' achten, omdat ze hoogsensitief zijn, komt bij een niet-HSP helemaal niet binnen. Wil je als HSP dus dat je boodschap gehoord wordt, dan is het belangrijk die duidelijk te verwoorden. Onomwonden, recht voor z'n raap. Ook al voelt dat heel oncomfortabel. Als HSP mogen we echt leren dat we niet agressief zijn als we helder en direct verwoorden wat we willen of belangrijk vinden. Die duidelijkheid is immers nodig om onze boodschap als 'relevant' gelabeld te krijgen in het brein van die ander. En bedenk je dat wanneer jij denkt dat je veel te direct of te recht voor z'n raap bent, dat waarschijnlijk 100% meevalt. De niet-HSP zou er rekening mee kunnen houden dat een hoogsensitieve collega (partner, kind, vriend, familielid) meestal wat subtieler communiceert. Dat diegene moeite kan hebben met uit zichzelf een statement maken. En dat het dan helpt als je bijvoorbeeld wat verder doorvraagt: 'wat wil jij zelf?', 'wat vind jij echt?' Humor en begrip Alleen al het feit dat je je bewust bent van verschillen in communicatiestijlen zal helpen in het voorkomen van misverstanden. Doe daar wat wederzijds begrip en humor bij, en dan komen we een heel eind :) Werk je met hoogsensitieve kinderen? Je kunt hen van jongs af aan helpen met deze twee valkuilen. Leg uit dat wat voor hen een overduidelijk signaal is, dat voor een ander misschien helemaal niet zo is. Vertel dat ze niet overal iets mee hoeven doen, dat het beter is om niet voor een ander te bepalen hoe en wat er moet gebeuren. Vraag door als ze 'te subtiel' zijn, laat merken dat hun mening of wens belangrijk is, help ze die op een heldere manier te verwoorden. Ben jij HSP? Ben jij hoogsensitief en wil je eens een keertje sparren over hoe jij het beste met jouw hoogsensitiviteit kunt omgaan? Klik hier voor meer info over mijn aanbod voor HSP en plan een gratis kennismakingsgesprek in.  'Hoe maak je een hoogsensitief kind weerbaarder?' wordt wel eens gevraagd in bijeenkomsten. Ik probeer meestal door te vragen om te kijken waar deze vraag vandaan komt; gaat het om hoogsensitieve kinderen die veel -of te snel- huilen? Gaat het om een kind dat zich alles heel persoonlijk aantrekt? Maken ouders zich zorgen, of professionals?
In een blog gaat verder vragen natuurlijk niet, en ik kan ook niet op alle mogelijke scenario's ingaan. Wil je meer weten na deze blog, of heb je opmerkingen, stuur me gerust een mailtje! Eerst even over huilen Veel of snel huilen kan -afgezien van huilen door pijn natuurlijk- een signaal van overprikkeling zijn. Wat je dan zou willen is niet zozeer dat een kind weerbaar wordt, maar onderzoeken wat de oorzaak is van de overprikkeling of bijdraagt aan de overprikkeling, of dat die steeds voorkomt. Zit het kind misschien midden in de klas, waardoor het prikkels opvangt van alle kanten, en zou een plekje langs de muur rustiger zijn? Is het te druk in de klas of op het schoolplein, en zou het helpen als het kind zich af en toe even kan terugtrekken in een leeshoek/stiltehoek? Wordt een kind overvraagd (of juist ondervraagd) waardoor de lessen niet aansluiten? Is er iets aan de hand in een vriendengroep? Overprikkeling kan ook komen door thuissituaties die te veel vragen van het kind; een ziek familielid, een verbouwing die al maanden duurt, zorgen om geld, enz. Als je motivatie om een kind weerbaarder te willen maken, is dat het veel huilt, dan zou je in eerste instantie ook kunnen denken aan overprikkeling, en onderzoeken waardoor dat wordt veroorzaakt. Weerbaarheid Weerbaarheid is een term die vaak genoemd wordt als eigenlijk bedoeld wordt 'een dikkere huid kweken', je niet alles zo aantrekken, beseffen dat een ander soms alleen maar een grapje maakt, etc. Maar wat is weerbaar -of veerkrachtig- zijn eigenlijk? Ik vond een paar Engelse definities van de vertaling van weerbaarheid, ofwel veerkracht, resilience: Cambridge Dictionary: 'The ability to be happy, successful, etc. again after something difficult or bad has happened' Merriam-Webster: 'An ability to recover from or adjust easily to misfortune or change' Met andere woorden: weerbaar zijn is het kunnen omgaan met tegenslag, door ervan te herstellen en jezelf te herpakken, of door je aan te passen aan de nieuwe omstandigheden. Niet dat waar wij meestal aan denken: harder zijn, meer kunnen hebben. En... ...Is zich goed kunnen aanpassen, meebewegen, nou net niet een van de eigenschappen van hoogsensitieve kinderen? HSP passen zich relatief gemakkelijk aan een nieuwe klas, aan een nieuwe omgevingen of andere omstandigheden. Ze stemmen zich immers continue af op hun omgeving, de voelsprieten staan van nature meer naar buiten gericht dan op zichzelf. Ze voelen aan wat gebruikelijke omgangsvormen zijn, wat er van hen wordt verwacht. Ze pikken subtiele signalen op die vertellen hoe de hiërarchie in een klas of vriendengroep is, hoe een ander zich voelt..enz. Andere betekenis toekennen Waar wij bij weerbaarheid meestal aan denken, is niet het zich kunnen aanpassen, maar aan stoerheid, van je afbijten, stoïcijns dingen van je rug af laten glijden, niet geraakt worden. Alles wat 'niet-gevoelig' is dus. Door wrijving ontstaat glans, wordt gezegd. En met die wrijving moet je kunnen omgaan. Dan ben je weerbaar. Ik vraag me af of dat zo is. Een dikke huid hebben en stoer zijn, is bij lange na niet de enige manier om jezelf staande te houden. Je zou zelfs kunnen zeggen dat die dikke huid, die ijzeren kracht je minder ver brengt dan het vermogen om je aan te passen. Wie is weerbaarder? Als je bovenstaande Engelse definities nog even in gedachten neemt, wie zou er sneller de draad weer kunnen oppakken na een vervelende gebeurtenis? Degene die over een groot aanpassingsvermogen beschikt, of degene die stoer is maar niet de sensitiviteit heeft om aan te voelen wat de omstandigheden van hem vragen? De ene manier van coping is per definitie niet beter dan de andere manier. Het ligt immers maar net aan de omstandigheden, aan andere karaktertrekken en aan de situatie waarin je het kind weerbaarder zou willen zien. Ik pleit dus ook niet tegen de copingstijl waarbij je meer van je rug laat afglijden of een dikkere huid hebt. Benadruk de kracht van HSP Wat ik probeer, is te laten zien dat we misschien niet altijd de juiste definitie in ons hoofd hebben als we praten over weerbaarheid. Het zou hoogsensitieve kinderen enorm helpen als we hun compassie en empathie zouden zien als grote kracht. Hun aanpassingsvermogen en sensitiviteit voor de omgeving zijn immers juist de eigenschappen die maken dat ze (wel) weerbaar zijn! Laten we dat dan benadrukken, laten we hen helpen om te vertrouwen op hun eigen flexibiliteit. 'Stoerder maken' ondermijnt zelfvertrouwen juist Laten we niet proberen hooggevoelige kinderen harder, stoerder of stoïcijnser te maken. Wat je dan doet namelijk, is hen indirect vertellen: er is iets mis met jou. Je bent niet sterk genoeg. Je functioneert niet. Je moet veranderen. Je moet van je afbijten, jij bent te zwak. Dat ondermijnt juist hun eigenwaarde en zelfvertrouwen. Ze zullen nog onzekerder worden, zichzelf gaan veroordelen en proberen hun gevoelens te onderdrukken, waardoor ze later vaak vastlopen. Empathie: pijn van een ander voelen Waarom bijt een hooggevoelig kind niet van zich af? Omdat het heel erg goed weet (en voelt!) dat het een ander pijn doet, dat het die ander kwetst. Dat druist dwars in tegen zijn/haar empathie en compassie. Zij worden daardoor zelf ook geraakt: ze voelen zich niet sterker, ze voelen zich juist rotter. Hoogsensitief kind kan niet 'niet geraakt' worden Is je doel dat een kind dingen minder persoonlijk opvat - is dat de 'weerbaarheid' die je zoekt - dan helpt het om het kind te laten vertellen wat het ervaart. Zonder dat je ingrijpt, en zonder het verhaal af te kappen. Geen dooddoeners als 'daar moet je je gewoon niks van aantrekken'. Daar heeft het kind namelijk niets aan want hoogsensitieve kinderen worden wel geraakt, dat is het hele punt van hoogsensitiviteit. Er is geen knopje dat je om kan zetten om maar minder prikkels te ervaren en minder geraakt te worden. HSP staan altijd AAN. Volgens mij bereik je meer als je hoogsensitieve kinderen het gevoel geeft dat ze mogen zijn wie ze zijn, en dat betekent dus ook dat ze veel mogen voelen. Dat bouwen aan zelfvertrouwen zorgt ervoor dat ze zich gemakkelijker kunnen aanpassen en is dus juist wat hen zal helpen om mee te bewegen met het leven. Bij pesten ligt de zaak veel gecompliceerder natuurlijk. Als professionals weten jullie waarschijnlijk beter dan ik welke wegen je dan kunt bewandelen met ouders en kinderen. Maar ook dan geldt dat je niet kan zeggen dat het hoogsensitieve kind maar minder gevoelig en stoerder moet worden. Daarmee bereik je het tegenovergestelde.  Staat de wereld in brand?
De laatste twee jaar lijken we van crisis naar crisis te gaan. De coronapandemie en uitgestelde zorg, de toeslagenaffaire, het klimaat, #MeToo, de oorlog in Ukraïne.. En dat zijn dan alleen nog maar de gebeurtenissen op macroniveau. Daarnaast hebben de meesten van ons op microniveau, gewoon thuis, binnen de familie, in de buurt, en op ons werk, best wat voor onze kiezen gehad. Misschien herken je het? Dat gevoel dat alles op z'n kop staat? Dat de grond schudt onder je voeten? Dat onderhuidse gevoel van onveiligheid, niet zozeer door de oorlog, maar omdat je jouw oude, veilige wereld niet meer herkent. Je niet meer weet hoe je je moet gedragen, hoe je moet reageren. Misschien ervaar je (meer) fysieke klachten zoals hoofdpijn, pijn in je schouders, maagpijn? Kun je niet goed meer slapen. Lig je uren wakker en blijft je hoofd maar doorgaan. Alsof je op een loopband staat en er niet vanaf kunt stappen. Misschien herken je ook de wirwar van emoties, het heen en weer geschud worden totdat je doodmoe bent en een soort van 'numb'. Je kunt eenvoudigweg niet meer luisteren naar het nieuws, of dat ene lastige telefoontje nog plegen. Je slaat dicht, je hoofd is vol. Dat is overprikkeling Het soort overprikkeling waar we veel over lezen is het feestje met te harde muziek, de proefwerkweek op school, de kriebeltrui of te strakke skinny jeans die je te lang aanhebt, de te lange en te intensieve vergadering, te laat op de avond. Je hoofd kan buzzen, je kunt je moe voelen. Misschien heb je behoefte aan tijd alleen, even niets. Wat dan helpt, is wat er in je EHBO kit zit - die ik tijdens veel trainingen noem. Dingen als wandelen, puzzelen, douchen, een uurtje sporten, muziek luisteren, even spuien bij een vriend of vriendin. Zeg maar, het lijstje dat valt onder 'self-care', waar je veel over leest. Wat ik hierboven beschreef, is totale en chronische overprikkeling. Niet op te lossen met een dagje sauna of een strandwandeling. Daarvoor duurt het al te lang en raakt het te diep. Wat doe je dan? Als je deze klachten al een tijd hebt of heel veel fysieke klachten hebt, is een bezoek aan de huisarts misschien geen gek idee. Heb je fysieke zorg nodig, dan is dat prioriteit 1 natuurlijk. Waar volgens mij de oplossing zit - is naar binnen keren. Want alleen jij kunt veranderen. De wereld verandert niet. 100% pais en vree zal er nooit zijn. Op macroniveau niet omdat we door internet te snel, te veel weten van wat er overal gebeurt. Het verdienmodel van (sociale) media is: zoveel mogelijk kijkers, lezers, bezoekers, luisteraars trekken. Hoe doen ze dat? Door zo vaak mogelijk en zo uitgebreid aandacht te besteden aan alles wat maar enigszins zou kunnen raken. En door nieuws zo te brengen dat je als luisteraar/lezer/kijker urgentie voelt. Dat je gaat reageren, verder gaat zoeken naar gerelateerd nieuws, erover gaat praten. Ook in je persoonlijke wereld zullen er altijd ontwikkelingen zijn. Het leven beweegt. Stroomt. Soms als een woeste waterval, soms als een kabbelend beekje. Je hebt er geen invloed op. Waar je wel invloed op hebt is hoe je ermee omgaat. En dat kan alleen jij bepalen. In plaats van een lijstje met tips, een paar vragen.. Is dat waar je je nu druk over maakt over 5 uur nog steeds belangrijk? En over 5 dagen? En over 5 jaar? Met andere woorden, is het echt zo belangrijk? Dat je over dit issue een mening hebt? Dat je hier nu iets van zegt? Dat je dit nu regelt? Leef je mee, of lijd je mee? Of het nu gaat om iemand ver weg, of iemand heel dichtbij. Verlies je jezelf in hun pijn of verdriet totdat je nauwelijks nog aan iets anders kan denken en voel je je schuldig als je geniet van een moment in de zon, bijvoorbeeld? Omdat een ander dat niet heeft? Of kun je hulp aanbieden vanuit kracht, zonder dat je jezelf kwijtraakt? Geniet je van de mooie, prettige dingen in jouw leven omdat die jou opladen en energie geven? Kun je jezelf een info-pauze gunnen? Kun je (mag je van jezelf) besluiten om niet dagelijks naar het nieuws kijken? Niet alle alerts te lezen? We vinden vaak dat we een mening moeten hebben, geïnformeerd moeten zijn. Maar mag je ook iets 'niet weten'? Een keer zeggen "dat weet ik niet"? Kun je 'vervangbaar' zijn? Hoeveel stress komt er van de gedachte "als ik het niet doe, gaat het niet goed"? Hoeveel onzekerheid zit erachter de gedachte "een ander kan dit niet, ik moet het zelf doen"? Zou iemand iets van je kunnen overnemen zonder dat je dat als gezichtsverlies of zwakte ervaart? Durf je hulp te vragen? Durf je los te laten? Is alleen 'er zijn' genoeg? Kun je zien dat jij meer bent dan dat wat je doet? Dat het erom gaat dat je er bent? Mildheid Hoogsensitieve kinderen zullen deze periode waarschijnlijk ook als zeer heftig ervaren. Oorlog is heftig. De coronapandemie heeft enorm veel impact. Verhalen over coaches in een bekend tv-programma of de directeur van een grote voetbalclub raken kinderen. Misschien zijn er in hun thuissituatie nog wel andere zaken, die zorgen voor of bijdragen aan overprikkeling. Wat zou je zeggen tegen een kind (hooggevoelig of niet) dat niet meer tiert? Dat wakker ligt van de zorgen, fysieke klachten heeft, zich niet meer kan concentreren op school? Je zou mild zijn. Compassie hebben. Zeggen dat het helemaal niet erg is als je niet alles weet, of dat het kind niet de hele wereld op z'n schouders hoeft te dragen. Datzelfde geldt voor jou. Ik ben nu zo'n 8 jaar ondernemer. De eerste 5 jaar full-time, de laatste jaren parttime naast tijdelijke projecten of banen in loondienst. Zelfstandig ondernemen kan namelijk best wel eens eenzaam zijn, vind ik. Ik geniet er ook van om in een team te werken, samen te brainstormen.
Zo moet het..! Als ondernemer hoor je vaak dat je moet focussen. De adviezen van business coaches vliegen je om de oren en vrijwel altijd is het credo: je moet een niche hebben. Eén duidelijke doelgroep. Een paar onderwerpen waar je je op richt met blogs of bijeenkomsten. Vooral niet te veel uitwaaieren. Dus ook vooral niet weer parttime in loondienst gaan. Je moet voor 100% voor je onderneming gaan, elke dag zichtbaar zijn op sociale media, elke week een nieuwsbrief verzenden, zichtbaar zijn, en consistent energie en aandacht stoppen in jouw niche. Waardevol advies, denk ik, als het hebben van een focus je houvast biedt. En als je iemand bent die zich goed aan content calendars en andere schema's kan houden. I've tried Ik heb het geprobeerd. In allerlei fases van mijn onderneming. Toen ik nog congressen organiseerde met SaHa, was het idee om me alleen te richten op congresonderwerpen over kinderen/jongeren. Met SaHa Hoogsensitief probeerde ik me alleen te richten op scholing over hoogsensitieve kinderen - alleen aan jeugd- en gezinsprofessionals. Dat zou mijn niche zijn. Maar het lukte niet. Ik raakte gefrustreerd. Hoe meer ik mijn onderneming probeerde te runnen 'zoals het hoort' en me probeerde me vast te leggen op 1 doelgroep of 1 thema, hoe minder ik voor elkaar kreeg. Ik verstarde. Creativiteit en inspiratie waren heel ver te zoeken. Tot ik het idee van een niche moeten hebben, liet varen. Ik waaierde wel uit. Ging met SaHa's bijeenkomsten van een studiedag palliatieve zorg naar studiedagen over Münchhausen by Proxy. Van een masterclass cultuursensitief communiceren naar een congres over sexting en grooming. En dat gaf energie. Leverde mooie en succesvolle bijeenkomsten op. Bijzondere gesprekken. Met SaHa Hoogsensitief hetzelfde: op het moment dat ik losliet en ging ontdekken, ging het beter. Ik keek wat er op mijn pad kwam. En dat waren bijvoorbeeld HSP die door overprikkeling vastliepen op hun werk. Met hen had ik sparring sessies die net zo veel plezier en voldoening gaven als een webinar over hoogsensitieve kinderen. Wat is succes? Ben je alleen succesvol als je fulltime ondernemer bent? Als je specialiseert in 1 onderwerp en richt op 1 doelgroep? Is succes hoeveel geld er op je bankrekening staat of is succes hoeveel plezier je hebt in je bedrijf? Het aanbod van SaHa is in de ogen van anderen misschien versnipperd. Ik werk met jeugd- en gezinsprofessionals, met HSP, soms met ouders van hoogsensitieve kinderen. Ik blog niet steevast elke week, en post ook niet wekelijks, laat staan dagelijks, op sociale media. Er zijn nog steeds wel eens dagen zou ik willen dat ik meer focus had. Net als sommige andere ondernemers heel consistent me zou bezighouden met één thema en doelgroep. Trouw elke week op woensdag zou bloggen, etc. Omdat dat duidelijk is. Dan heb je houvast. Maar bij mij werkt het zo niet. En laatst viel het kwartje, waarom niet. Fuel Ik heb 'fuel' nodig. Puur het hebben van een focus, of een niche en daar alles aan ophangen, geeft me geen inspiratie. Sterker nog, dan voel ik me ingeperkt en gebeurt er dus niks. (Succesvol) Ondernemen betekent voor mij plezier hebben, groeien, ontdekken, ruimte creëren. En daarvoor heb ik brandstof nodig. Iets dat wat me prikkelt, inspireert, tot nadenken aanzet, iets waarover ik wil delen. Als dat er is, dan ga ik 'aan'. Dat is mijn houvast: ik weet dat ik geïnspireerd word door mijn omgeving, door gesprekken, iets dat ik lees, of hoor, en dat ik dat kan omzetten naar een blog, een programma of workshop. De ene week is dat een vraag van ouders over de school van hun hoogsensitieve kind, de andere week een vraag van een volwassen HSP over het omgaan met een chronische pijn. De ene keer een gesprek over intuïtie, de andere keer een vraag over vriendschappen en relaties. Fuel, dan focus Als ik brandstof heb, schrijf ik met plezier. Gaat het vanzelf. Is de nieuwsbrief zo klaar. Dan is er focus. Kan ik me prima concentreren. Niks is in marmer gebeiteld. Het ondernemerschap niet. Maar ook niet wat jij doet in jouw leven. Merk je dat je vastloopt? Is de jeu er een beetje uit, heb je wel een focus maar geen plezier? Probeer eens los te laten wat anderen zeggen, vergelijk jezelf even niet met collega's of vrienden. Vraag je af: Heb je focus nodig? Structuur? Een duidelijke richting? Of heb je fuel nodig? Iets dat je raakt? En zoek je dan zelf je weg? Het een is niet beter dan het ander, het is gewoon een verschillende manier van werken en reageren. Het kan alleen heel veel frustratie schelen als je van jezelf weet wat voor jou werkt en wat juist je creativiteit en plezier weg trekt. Dat gezegd hebbende :) Heb je een vraag voor me, is er iets m.b.t. hooggevoeligheid waarover je meer zou willen weten? Let me know! Be my fuel :) Wat vind je van jezelf? Ben je blij met wie je bent? Ook als een ander iets op je aanmerkt of kritiek levert? Vind je jezelf dan nog steeds ok? Betrap je jezelf er wel eens op dat je een ander aan het 'pleasen' bent? Pleasen is niet hetzelfde als uit jezelf iets doen voor een ander of met iemand meeleven. Pleasen wil zeggen dat je een ander belangrijker vindt dan jezelf. Ergens is het onoprecht, je laat immers niet je echte zelf zien, maar een versie van jezelf waarvan je denkt dat die ander die graag ziet. Dit gedrag zien we vaak bij mensen die rejection sensitive zijn: gevoelig voor afwijzing van anderen. Het betekent dat je van alles doet om maar niet afgewezen te worden. Je gaat jezelf aanpassen. Dingen doen of zeggen waar je eigenlijk helemaal niet achter staat, die niet bij jou passen. Je verbergt je ware zelf en zet een masker op. Rejection sensitivity gaat niet hand-in-hand met hooggevoeligheid. Ook niet-HSP kunnen gevoelig zijn voor afwijzing. Als HSP ben je ook niet per definitie rejection sensitive. Dat laatste wordt wel gedacht omdat hoogsensitieve kinderen en volwassenen van nature hun aandacht en energie vaak op anderen richten. Ze vinden het fijn als contact met anderen prettig verloopt en hebben een groot empatisch vermogen. HSP peilen als 't ware continu hoe de sfeer in een groep of klas is, hoe het met een ander gaat, etc. En door hun sensitiviteit voelen HSP en HSK bij nieuwe ontmoetingen heel snel aan met wie ze een klik hebben, en met wie niet. Energetische uitstraling, houding, gedrag, intonatie en volume van stem, etc. spreken boekdelen.  Hoogsensitieve mensen met voldoende zelfvertrouwen en zelfrespect zijn zorgzaam en attent, maar handelen niet in strijd met hoe ze zijn, met hun normen en waarden. De vraag 'vind ik jou en/of jouw gedrag ok?' staat centraal in het contact met anderen. Een hoogsensitief persoon die goed in zijn/haar vel zit, en in een omgeving verkeert die support biedt, zal niet overgaan tot please-gedrag. Het maakt niet zoveel uit of je een klik hebt, ze voelen geen noodzaak om vriendjes te worden. Niet aardig gevonden worden, is misschien niet leuk (want ze hebben liever een goede sfeer) maar het doet geen afbreuk aan hun eigenwaarde. Bij HSP met rejection sensitivity zie je dat ze wel over hun grenzen gaan om een ander te plezieren. Deze HSP doen dingen die ze eigenlijk niet prettig vinden, zeggen dingen die ze uit zichzelf nooit zouden zeggen. Ze zetten opzij wie ze echt zijn om gezien en gewaardeerd te worden door anderen. Niet de vraag 'vind ik jou ok?' staat centraal, maar de vraag 'vind jij mij ok?' Hoogsensitiviteit kan rejection sensitivity versterkenAls je gevoelig bent voor afwijzing, is niet gezien of gehoord worden, een vorm van kritiek, of onenigheid, een ervaring die je niet nog eens wilt meemaken. HSP laten iets niet snel van hun rug afglijden. Ze blijven zoeken naar verklaringen voor dingen die gebeurd zijn en voorvallen blijven maar door het hoofd spoken (zie deze blog over piekeren). Met name vervelende situaties of gesprekken worden tot in de eeuwigheid geanalyseerd om maar te voorkomen dat ze nog eens plaatsvinden. Een relatief klein voorval of een enkele opmerking kan zo enorm belangrijk worden in de mind van een HSP. Je kunt nooit iedereen tevreden stellen, dus please-gedrag en je achter een masker verbergen, zal nooit werken. Er komt een moment dat 'die ander' je gedrag niet begrijpt, teleurgesteld is in je of het niet met je eens is. Die afwijzing komt harder binnen als je over je grens bent gegaan, of je normen en waarden opzij zet. Op het moment dat je je ware ik verbergt, geef je zelf je eigenwaarde een flinke deuk. Maar als het dan ook nog 'voor niets' was en die ander je alsnog afwijst.. Dat doet best pijn. Emotionele prikkels zoals verdriet, teleurstelling, afwijzing en pijn, wil je niet voelen. Dus wat ga je doen? Dat wat het gemakkelijkste lijkt: nog meer pleasen in de hoop dat een ander je eigenwaarde opkrikt, je wel aardig vindt. Het bovenstaande is geen uitgedachte strategie. Vaak zijn we ons er helemaal niet zo van bewust, maar is het een oud gedragspatroon, misschien al ontstaan in de jeugd. Wat kun je doen?Observeren in plaats van participeren Het begint, als altijd, bij bewustwording. Als je dit gedrag herkent bij jezelf, probeer dan uit die analysecirkel te stappen en te observeren wat er gebeurt in je mind, hoe je je gedraagt en waarom. Gebruik een voorbeeldfiguur Als je eigen gedachten observeren moeilijk is, kan het wel eens helpen om in de schoenen van een ander te gaan staan, van wie je weet dat die persoon geen last heeft van afwijzingsgevoeligheid. 'Als deze situatie bij ... was voorgevallen, hoe zou hij/zij dan reageren - en kan ik iets van die houding/dat gedrag overnemen?' Humor Een goede manier om te relativeren. Val jezelf vooral niet te hard.
Belangrijkste: zelfvertrouwen & zelfliefdeAls je als HSP die gevoeligheid voor afwijzing hebt, of werkt met kinderen die please-gedrag laten zien, is het belangrijk te gaan bouwen aan zelfvertrouwen en zelfliefde. Zelfliefde vinden mensen wel eens een lastig begrip. Want hoe leer je dat dan, houden van jezelf? Of hoe leer je het aan kinderen? We hebben allemaal die kwebbelende aap in ons hoofd met oordelen, vooral over onszelf. Kinderen kun je leren dat niet elke gedachte in je hoofd waar is, dat ze zichzelf niet hoeven te veroordelen. Maar is dat zelfliefde? Misschien is spreken over zelfacceptatie gemakkelijker. Dat woord lijkt gemakkelijker te bevatten. Accepteren is aanvaarden dat iets is zoals het is. Zonder dat we proberen het te veranderen. Dus als we daarmee eens beginnen. Ook bij kinderen. Accepteren van het Zelf. Jezelf niet blindstaren op een opmerking die je maakte tegen je baas, een verkeerde aankoop, je gewicht, of je humeur op maandagochtend. Nee. Jezelf zien als geheel van talenten, skills, emoties, en (lichamelijke en karakter-) eigenschappen. Accepteren dat je iemand bent met goede en minder goede dagen. Met humor en wel eens een rothumeur. Met compassie en met oordelen. Iemand die sommige dingen supergoed kan, en andere dingen niet. Je bent een totaalplaatje. Helemaal ok. Wat een ander ook van jou vindt. Als je jezelf kunt accepteren, ga je ook anders naar de mensen om je heen kijken. Die ander is namelijk ook alleen maar een geheel van goede en minder goede eigenschappen, van leuk en minder leuk gedrag etc. Ook helemaal ok. Maar niet meer dan dat. Niet meer, beter of belangrijker dan jij. En tot slot, misschien helpt onderstaande quote van Ram Dass..   Als kind was ik vaak ziek, door een erfelijke aandoening die vooral impact heeft op mijn luchtwegen. We ontdekten pas dat ik die aandoening had toen ik 36 was, als kind wisten we het niet en ging ik van onderzoek naar onderzoek, van tijdelijk lapmiddel naar tijdelijk lapmiddel. Rond mijn 12e kreeg ik de boodschap dat ik er maar mee moest leren leven. Bijna 25 jaar later trof ik bij een opname in het ziekenhuis, voor iets heel anders, een co-assistent die mijn klachten en symptomen bij elkaar optelde en toen kwam er een diagnose, duidelijkheid! Waarom deel ik dit en wat heeft het met hoogsensitiviteit te maken?Het gaat me er niet om mijn verhaal in de spotlight te zetten. Het doel van deze blog is dat ik bewustwording wil creëren. 25% (!) van de kinderen in Nederland heeft een chronische aandoeningIn Nederland heeft 1 op de 4 kinderen/jongeren (tot 25 jaar) een chronische aandoening. Dat wil zeggen, een ziekte die langer dan drie maanden duurt of waarvan de klachten meerdere keren in een jaar voor langere tijd terugkomen. Een op de vier kinderen bezoekt dus regelmatig (huis)artsen, verpleegkundigen of andere zorgverleners. En 1 op de 4 kinderen in Nederland gebruikt (langdurig of met grote regelmaat) medicijnen. Gemiddeld is 1 op de 5 kinderen hoogsensitief. Met andere woorden: van de ongeveer 1 miljoen kinderen met een chronische aandoening, is een aanzienlijk aantal kinderen ook hooggevoelig. Deze kinderen ervaren emoties die horen bij een ziekte(proces) dieper, worstelen met het verschil tussen wat ze zouden willen doen en wat de kunnen doen, ervaren meer 'adversity' in hun leven als gevolg van een beperking of ziekte.  Ik weet niet hoe het is om niet hoogsensitief te zijn maar ik vermoed dat niet-HSP met een chronische aandoening net zo worstelen met het hebben van een ziekte. Niemand zit immers op ziek zijn te wachten. Niemand gebruikt voor z’n lol allerlei medicijnen, en niemand gaat voor z’n lol naar ziekenhuizen voor onderzoeken of behandelingen. Hoogsensitiviteit heeft -denk ik- echter nog meer invloed op hoe je je beperking of aandoening ervaart en ermee probeert te leven. Door deze eigenschap ervaar je meer prikkels, en deze hebben een diepe fysieke, mentale en emotionele impact. Hoogsensitieve kinderen worden sterk geraakt door het lijden van anderen. Alleen al bij het naar binnen gaan van een huisartsenpraktijk of ziekenhuis word je geconfronteerd met mensen die lijden. Die ziek zijn en er ziek of zwak uit zien. Dat raakt. Als je nooit ziek bent, of als je ziek bent maar niet hoogsensitief, heb je niet zoveel 'bagage' van anderen. Als je niet hooggevoelig bent, vallen allerlei apparaten, instrumenten, felle lichten of de geur die in behandelkamers hangt, misschien niet zo op. Of ben je deze indrukken sneller kwijt. Bij HSK 'werkt' dat niet zo. Er is geen 'OFF-switch'. Alles komt binnen, alles moet verwerkt worden. Ik kon als kind na een operatie bijvoorbeeld nachten wakker liggen van de herinnering van de geur van het narcosekapje, de koude, harde OK-tafel, dingen die de anesthesist had gezegd, etc. Als hoogsensitief kind en (jong-)volwassene ben je gevoeliger voor prikkels, ook voor pijnprikkels of irritaties van hulpmiddelen, ook voor bijwerkingen van medicatie wellicht. Hoogsensitieve kinderen zijn vaak meer dan niet-HSK bezig met ‘waarom’-vragen en reflecteren op hun eigen gedrag. ‘Waarom heb ik dit? Wat is de oorzaak? Waarom heb ik steeds andere medicijnen, doe ik iets niet goed? Wat moet ik anders doen zodat ik niet meer naar het ziekenhuis hoef?’ etc. Alles om maar proberen te begrijpen wat er gebeurt en hoe ze daarmee om moeten gaan. Dit voortdurende vragen stellen en bezig zijn met de ziekte, kan ook bijdragen aan overprikkeling.  AwarenessArtikelen, boeken, of andere stukken die ik lees over hooggevoelige kinderen, gaan nooit over hooggevoelige kinderen die een chronische ziekte of beperking hebben. Artikelen die ik lees over kinderen met een ziekte of chronische beperking, gaan vrijwel nooit over chronisch zieke kinderen die ook hoogsensitief zijn. Terwijl de hoogsensitiviteit en het hebben van een beperking of ziekte elkaar wel beïnvloeden. Ik heb hierover de laatste tijd veel gesprekken gevoerd met andere volwassen HSP met een chronische aandoening. Degenen die hun ziekte als kind al hadden, beaamden veelal mijn ervaringen. Het had gescheeld als zorgverleners, onderwijzers, maar ook ouders, hadden geweten wat hooggevoelig zijn betekent. Kennis leidt tot begripAls je begrijpt wat hooggevoeligheid is, kun je hooggevoelige kinderen beter ondersteunen. Je hoeft niets te 'fiksen', alleen al het bieden van rust, belangstelling en geruststelling helpt. Lunch 'n LearnOp 21 februari is er een nieuwe Lunch ’n Learn tussen de middag en het thema van de maand februari is hoogsensitieve kinderen met een chronische aandoening of ziekte.
Een lunchbijeenkomst is geen presentatie. Afhankelijk van de behoefte zal ik kort iets vertellen over het thema dat centraal staat, maar deze gratis meetings zijn vooral gelegenheden om vragen te stellen en van gedachten te wisselen. Naderhand ontvang je een infographic. Wil je meepraten over dit thema, heb je vragen of ben je op zoek naar praktische tips n.a.v. een casus op je werk? Meld je dan aan voor maandag 21 februari, van 12.15 uur tot 12.45 uur.  Oorspronkelijke blog, maart 2020Hooggevoelige kinderen zijn gevoeliger voor allerlei prikkels, ook voor emotionele prikkels zoals angst. En omdat emoties niet tastbaar zijn, is het soms lastig om erover te praten, terwijl je er als kind wel flink van ondersteboven kan raken. Het corona-virus voelt voor veel HSK (en HSP) als heel bedreigend. Het is ongrijpbaar, de maatschappij is ontwricht en er wordt constant over bericht op nieuwssites en sociale media. Hoe creëer je dan juist in deze periode rust voor/bij hooggevoelige kinderen?- Wimpel vragen niet af. Leg rustig uit wat er aan de hand is (afh. van de leeftijd), doe niet net alsof het virus niets voorstelt. Kinderen, ook heel jonge, voelen de collectieve spanning en angst. Als ze vragen stellen en je wimpelt het af alsof het niets is, maak je hun onrust alleen maar groter. Leg uit wat jullie allemaal doen om te voorkomen dat je besmet raakt en laat het daarbij. Blijf bij de feiten. Als je zoon/dochter steeds nieuwe vragen heeft, spreek dan bijvoorbeeld een vragenuurtje af. "Tijdens het ontbijt mag je me alles vragen, maar verder gaan we vandaag ook gewoon spelen, wandelen en huiswerk maken". Zo laat je zien dat je er bent voor vragen maar dat het virus niet jouw hele dag bepaalt, dat straalt rust uit. - Volg de landelijke adviezen en hygiëneregels natuurlijk op maar check niet constant het laatste nieuws. Hygiënemaatregelen veranderen niet van uur tot uur dus wat dat betreft mis je niets belangrijks als je slechts 1 x per dag nieuws checkt. Spreek met jezelf (en je kinderen) dat je bijvoorbeeld 1 x per dag samen een nieuwssite checkt (bijvoorbeeld die van het jeugdjournaal). Het voordeel van een site boven kijken naar een nieuwsuitzending is dat jezelf kunt bepalen welke kop je aanklikt, bij een journaal weet je niet wat er gezegd gaat worden. - Probeer zelf rustig te blijven. Hoogsensitieve kinderen voelen je bezorgdheid en angst ook als je die niet uitspreekt. Rust creëren doe je door bijvoorbeeld door de natuur in te gaan, samen te koken of iets te bakken, de zolder op te ruimen, maak een moodboard, kijk een vrolijke film of serie, ga onkruid wieden in de tuin, whatever works for you. Vaak het beste: ga iets doen, ga bewegen. Uit je hoofd, actief bezig zijn. - Hooggevoelige kinderen hebben behoefte aan 'me-time', een moment om even alleen te ontspannen en ontladen. Dat kan wel eens een uitdaging zijn als je met z'n allen op een kluitje thuis zit. Probeer toch een plek en moment te creëren waarop je hoogsensitieve zoon of dochter zich even kan terugtrekken. Maak bijvoorbeeld een tent op de slaapkamer of een knus plekje op zolder waar je kinderen apart kunnen gaan zitten. Trek jezelf daar natuurlijk ook lekker terug als je daar behoefte aan/gelegenheid voor hebt. - Handhaaf zoveel mogelijk structuur. We weten niet hoe lang het gaat duren voor het leven weer 'normaal' wordt. Hoogsensitieve kinderen hechten aan structuur, een bekende routine omdat dat veilig voelt. Dus probeer ondanks de chaos van thuis werken en niet naar school te gaan toch een ritme vast te houden van steeds op dezelfde tijd opstaan, schoolwerk, lunch, spelen, avondeten en naar bed.  Update November 2021We zijn nu ruim 1,5 jaar verder. Het virus is er echter nog steeds, in allerlei varianten. Er zijn nog steeds maatregelen. Er is voor een aantal kinderen nog steeds thuisonderwijs. Veel dingen die je voor de pandemie als normaal beschouwde, zijn nog steeds niet zo vanzelfsprekend. Wat wel wezenlijk anders is, is dat de maatschappelijke saamhorigheid die we in het begin van de crisis hadden, nu veelal plaatsgemaakt lijkt te hebben voor onbegrip, moedeloosheid, onverschilligheid, vermoeidheid en strijd. En dat merken hoogsensitieve kinderen en volwassenen als geen ander. Dit is een spannende tijd die van iedereen veel vraagt, los van hoe je over het virus, de maatregelen of vaccinaties denkt. 'Samen leven' lijkt ons meer moeite te kosten dan voor de pandemie. Hoogsensitieve kinderen gedijen bij rust en harmonie. Collectieve onvrede en frictie, eventuele spanningen op het schoolplein en in de klas raken diep, evenals meningsverschillen of conflicten binnen families en vriendengroepen. EmotiesHoogsensitiviteit zit 'm niet alleen in diepere verwerking van sensorische prikkels, het gaat juist ook om dat wat niet aanwijsbaar is: emoties. Hoe help je hooggevoelige kinderen omgaan met deze periode? Elk hooggevoelig kind zal anders reageren, mede afhankelijk van andere eigenschappen maar ook van de thuis- en schoolsituatie, en of er kennis is over hoogsensitiviteit bijvoorbeeld. Het is, nu nog meer dan vorig jaar denk ik, belangrijk is dat 'thuis' een veilige plek biedt waar een (hooggevoelig) kind zich even kan terugtrekken uit de wereld en prikkels kan verwerken. Dat kan, zoals eerder gezegd, een tent van tafellakens onder de eettafel zijn, een eigen slaapkamer, of een schuurtje in de tuin. Het gaat erom dat het een plek is waar even niets gevraagd wordt, geen nieuws, sociale media, geen moeilijke gesprekken.. Een plek waar even helemaal niets hoeft of moet, behalve wat het kind helpt te ontspannen: een spel, een boek, een Disney film, een schommel in de tuin, een kleurplaat, muziek, noem maar op. Daaraan gelinkt, en dat is uiteraard afhankelijk van de leeftijd, kun je proberen oefeningen te doen waarmee het kind zich bewust wordt van wat het voelt. Leer het emoties kennen en ga terug naar wanneer het kind spanning, boosheid of verdriet voelde. Door alleen al emoties te kunnen benoemen of aanwijzen, en proberen te begrijpen waardoor of wanneer ze ontstonden, start de verwerking van die prikkels. Zo kun je ook duidelijk krijgen dat het misschien niet de eigen boosheid is die een kind voelt, maar die van de juffrouw of van een broertje of zusje. De emoties van een ander hoeft een hoogsensitief kind natuurlijk niet bij zich te houden - en dat kun je uitleggen. Tips voor herkennen en benoemen van emoties - Bij kleine kinderen kun je de Mr Men serie bijvoorbeeld (Nederlandse vertalingen vind je via Google) gebruiken. - Je kunt -bij de wat oudere kinderen- ook een oefening doen zoals de lichaamsbewustzijnsoefening die ik onlangs op YouTube heb geplaatst maar er zijn ook yoga-oefeningen of meditaties te vinden op YouTube. - Maak het visueel. Teken bijvoorbeeld een zwembad, of een emmer, vraag het kind alles er in te tekenen of schrijven wat het voelt: grote gevoelens of gebeurtenissen zijn grote druppels, maar vraag ook naar de kleinere druppels - ook die vullen. Bespreek vervolgens de 'leegmakers' -> wat helpt om die druppels uit te gieten over planten of bloemen? Dit werkt overigens ook bij oudere kinderen, het visueel maken van wat ze allemaal in hun 'systeem' hebben. Geen pasklaar antwoord...Ik worstel zelf ook met deze periode, als volwassen HSP. Het zou niet goed zijn om te zeggen dat er een tailor-made solution is voor hoe je het beste omgaat met de huidige uitdagingen. Voor mij is het steeds opnieuw uitproberen hoe ik mezelf zo goed mogelijk staande houd tussen alle verschillende meningen en hoe ik mijn energie zo min mogelijk laat beïnvloeden door berichtgeving over rellen of code zwart. We hebben het vaak over 'balans' alsof het een punt is dat je bereikt waarop je met alles kunt dealen. M.i. is het beter om te spreken over balanceren, het is een proces waarin je steeds opnieuw een balans zoekt, een punt waarop je je even stabiel voelt. En als de omstandigheden veranderen, pas je je weer aan, zoek je een nieuw evenwicht. Er zo naar kijken, balans zien als een flexibel doel, scheelt in elk geval veel frustratie :) Het is niet dat ik m'n kop liefst in het zand zou steken. Ik volg het nieuws natuurlijk, maar probeer wel zoveel mogelijk bewust te kiezen op welke momenten ik iets wil lezen of horen. Dat is bijvoorbeeld niet aan het begin van de dag, maar wel in de lunchpauze. Wat mij helpt, en dat hoor ik ook van andere HSP, is meer tijd maken voor activiteiten of contacten die me (positief) voeden. Een goed boek, een lange wandeling, een Zoom call met een vriendin, contact met familie in Ghana, een goede film, etc. En het helpt om m'n lichaamsbewustzijn vergroten. Een bodyscan meditatie, een paar keer per dag te focussen op ademhaling (hoog of buik) en door me bewust te zijn van mijn houding als ik met mensen in gesprek ben (sta ik half op één been te leunen of stevig met beide voeten op de vloer). En tot slot, mezelf niet te hard vallen als iets even niet lukt zoals ik graag zou willen. Volgens mij is dat voor iedereen belangrijk. Niemand heeft dit ooit eerder meegemaakt. We roeien allemaal met de riemen die we hebben, zo goed mogelijk. Hoogsensitieve kinderen pikken dat ook op - dat je je best doet :) Aanvullingen of reacties?Ik hoor graag van je via de comments of stuur me een mail!
Waarom vriendschappen een uitdaging kunnen zijn voor hoogsensitieve kinderen..  Je zou zeggen: hooggevoelige kinderen zijn empatisch en voelen heel goed aan hoe het gaat met het vriendje/vriendinnetje. Ze houden niet van ruzie. Ze voelen vaak naadloos aan hoe de verhoudingen liggen in een sociale groep en betrekken de ‘underdog’ erbij. Maakt dit alles juist niet dat hij/zij gemakkelijk contact legt en veel vriendjes zal hebben? Niet per sé.. Vijf factoren Hieronder vind je vijf factoren die vriendschappen kunnen beinvloeden. Soms lijken ze tegenstrijdig, maar ze zijn dan ook niet alle vijf standaard van toepassing op ale hoogsensitieve kinderen. 1. Erbij willen horen. Je wilt geen buitenbeentje wilt zijn, omdat (vriendschappelijke) relaties je bestaan bevestigen en ook omdat vriendschappen veiligheid bieden. Hooggevoelige kinderen hebben veel behoefte aan veiligheid. En dat omvat meer dan alleen ‘veilig opgroeien’. Mensen zijn sociale dieren, we hebben anderen nodig. In een veilige omgeving kun je bij elkaar terecht, vind je steun, heb je plezier en gemeenschappelijke interesses en word je geaccepteerd zoals je bent. 2. ‘Anders’ zijn. Hoogsensitieve kinderen voelen -ook als ze nog jong zijn- wel aan dat ze anders reageren dan leeftijdsgenootjes. In een klaslokaal weet een niet-overprikkeld HSK instinctief wanneer iemand liever even met rust gelaten wordt, of juist aanmoediging nodig heeft om bij de groep te komen staan. Ze voelen hoe de leerkracht er die dag in zit: vol energie of misschien vermoeid na een lange en drukke week. Ze merken ook dat andere kinderen dit niet zo doorhebben of aanvoelen. Hoogsensitieve kinderen raken sneller overweldigd door zaken die andere kinderen juist geweldig vinden. Denk aan bezoekjes aan een drukke kermis, geschreeuw en gejoel in het zwembad, hoge achtbanen in de Efteling, horrorfilms, video games, luide muziek, etc. Dit ‘anders’ zijn kan verwarrend zijn en tot onzekerheid leiden in het contact met leeftijdsgenootjes. Hoogsensitieve kinderen zoeken steeds die eerdergenoemde veiligheid — wat is ‘normaal gedrag’ in deze omgeving? Hoe zorg ik dat ik erbij hoor? 3. ‘Me time’. Hooggevoelige kinderen hebben meer behoefte aan tijd voor zichzelf dan andere kinderen. Momenten waarin ze alleen spelen, lezen, kleuren, gamen, muziek luisteren, puzzelen, met de hond of kat spelen, e.d. Tijd waarin ze niet sociaal hoeven te zijn, waarin ze prikkels kunnen verwerken zonder dat er nieuwe prikkels binnenkomen, zonder dat ze zich hoeven af te vragen waarom de ander iets zegt, wat ermee bedoeld kan worden, wat van hen gevraagd wordt, etc. Alleen willen zijn is geen teken van asociaal gedrag, het is noodzakelijk om te verwerken wat er allemaal is gebeurd, gezegd, gedaan. 4. Hoge eisen stellen. Hoogsensitieve kinderen verwachten veel van zichzelf en van anderen. Ook als het gaat om vriendschappen. Ze zijn trouw. Ze maken tijd en staan klaar, ook als ze moe zijn of geen zin hebben. Hun grote inlevingsvermogen maakt dat ze weten hoe iets voelt, hoe de ander steun nodig kan hebben. Datzelfde inlevingsvermogen en diezelfde trouw verwachten ze terug. Als ze na een uitnodiging om samen te spelen, niet meteen worden teruggevraagd bijvoorbeeld, kan dat leiden tot teleurstelling en onzekerheid. Als een ander niet meteen reageert op SnapChat of op een appje, gaan de radartjes lopen: was het geen leuke app, heb ik iets fout gezegd? Als een ander niet thuis geeft op het moment dat een hooggevoelig kind steun zoekt, dan raakt dat. Emoties worden, net als alle andere prikkels, sterker ervaren en intensiever beleefd bij hooggevoelige personen. Alles wordt geanalyseerd, en nog eens, en nog eens. Totdat er een verklaring is gevonden. Dat analyseren is vermoeiend, loslaten lukt meestal echter ook niet goed. Vaak wordt rejection sensitivity genoemd als het hierover gaat, de gevoeligheid of angst voor afwijzing. RS is echter geen onderdeel van hooggevoeligheid. Niet elke HSP heeft deze gevoeligheid. Rejection sensitivity ontstaat vaak als gevolg van een of meerdere (kleine) trauma’s, denk aan gepest worden op school of onveilige thuissituaties. Iemand met rejection sensitivity gaat op basis van traumatische ervaringen er alles aan doen om herhaling te voorkomen. Hooggevoelige kinderen zijn gevoeliger voor dit soort traumatische ervaringen omdat ze alles zo diepgaand verwerken. Omdat ze eveneens goed aanvoelen wat anderen van hen verwachten, loopt een hooggevoelig kind dat gevoelig is voor afwijzing wel meer kans om te gaan ‘pleasen’. 5. Uit elkaar groeien of het niet eens (meer) zijn. Dat kan een lastige zijn voor hooggevoelige kinderen want ze houden meestal niet van conflicten of frictie. Harmonie in vriendschappen is belangrijk. Maar wat als je over bepaalde zaken totaal anders denkt? Voor kinderen, tieners en volwassen HSP best een uitdaging.. Bij jonge kinderen zijn het meestal kleine kwesties natuurlijk, waar ook relatief gemakkelijk overheen wordt gestapt. Of je nou fan bent van Ajax of Feyenoord, van honden of katten houdt; dat maakt of breekt een vriendschap niet. Je bent allebei de wereld nog aan het ontdekken. Je ouders kennen elkaar wellicht, je komt elkaar tegen bij zwemles of op de BSO. M.a.w. er is ook heel veel gemeenschappelijk. Bij tieners wordt het al een grotere uitdaging. Stel je kent elkaar al vanaf dat je peuter was, maar je gaat allebei een totaal andere richting op? Je zit op andere scholen, komt elkaar niet zomaar meer tegen. De een houdt van gamen, de ander brengt elke vrije minuut door op een skatebaan. De een draagt merkkleding, de ander gaat alleen voor tweedehands grunge kleding. De een houdt van Armin van Buren, de ander van Metallica. Ga zo maar door. Je ontwikkelt je identiteit verder, zoekt gemeenschappelijkheid, een peer group. Een hoogsensitieve tiener is echter ook trouw, wil de veiligheid van die oude vriendschap ook niet zomaar loslaten. Dat kan wat spanning geven op het moment dat je uit elkaar groeit.  Wat kun je hiermee als volwassene?
Een hoogsensitief kind ontwikkelt zich net als andere kinderen. Elk kind moet zijn weg vinden in sociale relaties en leert van het voorbeeld dat volwassenen geven. Elk kind zit anders in elkaar. Ook hooggevoelige kinderen kunnen meer extravert en meer introvert zijn, prikkels mijden of juist prikkels opzoeken. Daarnaast spelen omgevingsfactoren, biologische en lichamelijke factoren en andere karaktereigenschappen een rol bij het aangaan en beleven van vriendschappen. Waar je alert op kunt zijn bij hooggevoelige kinderen is het accepteren van de gevoeligheid. Ook henzelf helpen met accepteren van die gevoeligheid. Maak het niet allesbepalend, maar bagatelliseer het ook niet. Leg uit dat andere kinderen dingen misschien niet zo persoonlijk opvatten, wat minder eisen stellen aan een vriendschap maar dat dat geen afwijzing is. Laat zien dat het oké is als een hoogsensitief kind niet elke dag een speelafspraak wil. Leer het kind dat het ok is zoals het is :) Het onderscheidende kenmerk van hooggevoeligheid is de diepgaande verwerking van emotionele, sensorische en mentale prikkels. Kort gezegd: alles wat een HSP ervaart of meemaakt, wordt geanalyseerd. Vooraf, tijdens (een ervaring) en achteraf. Vandaar dat ook wel gezegd wordt dat hooggevoelige personen altijd 'AAN' staan. Deze intensieve verwerking van prikkels kost energie. Daarom hebben hooggevoelige kinderen eerder en meer behoefte aan 'hersteltijd'. Een moment om even te ontladen en weer op te laden. Als je de hoeveelheid prikkels die een mens kan ervaren en verwerken, vergelijkt met een badkuip, dan loopt het bad van een HSP sneller vol (we zitten eerder aan onze max) en langzamer leeg (we hebben meer tijd nodig om alles uit ons systeem te krijgen) dan de badkuip van een niet-HSP. Ziek zijnLos van het soort aandoening of ziekte, dat natuurlijk van grote invloed is, zijn er een aantal algemene factoren kunnen eraan bijdragen dat chronisch zieke HSK vermoeider zijn dan niet-HSK met een aandoening. 1) Lichamelijk ongemak, pijn en/of een beperking kosten het lichaam energie. Het lichaam vecht tegen een ontsteking of tekort, of je ervaart veel pijn, en daar word je moe van. Daarnaast kunnen medicatie en hun bijwerkingen bijdragen aan vermoeidheid en uitputting. 2) Emotioneel is het pittig om chronisch te ziek. Fysieke ups & downs, onzekerheid over het aanslaan van een behandeling of steeds naar een arts of verpleegkundige moeten ter controle, bijvoorbeeld, hebben allemaal hun weerslag op hoe je je als patiënt voelt. Dat werkt weer door op je lichaam en energieniveau.  Beleving van de ziekte, een paar aandachtspuntenHooggevoelige kinderen hebben meer last van prikkels die hun normale 'staat van zijn' verstoren. Ziek zijn is geen normale situatie, en kan dus als heftig worden ervaren. Fysieke prikkels Het voorbeeld van wollen truien en kriebelende naadjes in sokken wordt vaak genoemd in artikelen en boeken. Je kunt je vast voorstellen dat als ruwe sokken al irriteren, dat pijn, een infuus, jeuk, een stoma, of een sonde grote impact hebben. De pijngrens van HSP is meestal lager dan die van niet-HSP. Eenvoudigweg omdat pijn een indringende prikkel is die je moeilijk kunt negeren, en omdat het je belemmert in je normale doen. Leefwijze Het kost vaak meer moeite om te wennen aan een nieuwe leefwijze of een nieuwe routine. Van 'niets' hebben naar opeens een ziekte hebben, vraagt om aanpassingsvermogen. Van nooit meer dan een aspirientje hebben gehad naar opeens drie keer per dag medicijnen moeten innemen, vraagt tijd en geduld.  Zichtbaar of niet? Of een ziekte zichtbaar en herkenbaar is, of juist niet kan zeker een rol spelen in hoe een hooggevoelig kind de aandoening ervaart. Het is niet gemakkelijk om bij een zichtbare beperking of aandoening steeds te moeten uitleggen wat je hebt en telkens opnieuw dezelfde soort vragen te moeten beantwoorden - hoe goed bedoeld die belangstelling ook is. Aan de andere kant vraagt het hebben van een niet-zichtbare aandoening ook veel, bijvoorbeeld als het gaat om durven laten zien dat je kwetsbaar bent en niet alles mee kunt doen, of als het gaat om grenzen voelen en aangeven. Wie vertel je erover? Wanneer? Wat zullen ze van je denken? Emoties Een kind ervaart veel emoties rondom de chronische aandoening. Voelt zich misschien eenzaam, is misschien bang voor de toekomst, boos of schaamt zich. Het soort beperking is van invloed, natuurlijk. De meeste kinderen kennen wel iemand die astma heeft bijvoorbeeld. Het is een redelijk geaccepteerde aandoening waar weinig vragen over zijn. Maar als je als kind een spierziekte hebt of met een stoma moet leven, kan schaamte een hoge drempel zijn in het contact met leeftijdsgenootjes.  Voorbeeld: bezoek aan ziekenhuizenVaak zijn ziekenhuizen grote gebouwen met lange gangen die best overweldigend kunnen zijn, vooral als je er voor het eerst komt. Het zijn instellingen waar je vooral heel veel zieke mensen tegenkomt. Voor een (hoogsensitief) kind (dat zelf ziek is) kan het zien van mensen in een rolstoel, of met een infuus of wond, behoorlijk heftig zijn. De sfeer in een wachtkamer heeft impact. Ook al hebben de muren nog zulke vrolijke kleuren of schilderingen, of ligt er speelgoed, het is niet hetzelfde als op school, of thuis. Zoals gezegd, een hooggevoelig kind voelt ook de emoties van andere kinderen in de wachtkamer, en hun ouders of begeleiders. De spreekkamer. Hoe is die wat betreft licht, temperatuur, inrichting? Ik kan me herinneren dat ik als klein kind de kamer van mijn kno-arts heel naar vond. De kamer was vrij donker want de lamellen waren vaak half dicht gedraaid tegen inkijk van andere kamers. In een kast tegen de muur lagen allemaal enge tangen en instrumenten, spuiten, noem maar op. Legt de arts of verpleegkundige uit wat er gaat gebeuren? En snap je dat als klein kind? Begrijp je dat 'Ik ga even in je oren kijken' betekent dat je een koud oortrechtertje in je oor krijgt? Of verwacht je dat de arts alleen een zaklampje pakt en schrik je van dat trechtertje? Een poli, radiologie-afdeling, SEH, of OK kan behoorlijk spannend zijn voor een kind, hooggevoelig of niet. Er staan felle lampen, grote apparatuur, instrumenten kunnen koud aanvoelen, lichamelijk onderzoek kan erg vervelend zijn...ga maar door. Veiligheid biedenLichamelijk onderzoek moet verricht worden, je kunt instrumenten niet minder eng maken. Medicatie heeft nu eenmaal bijwerkingen, en een operatie is soms nodig. We zouden het allemaal beter willen maken en gunnen elk kind het om onbezorgd en gezond op te groeien.
Helaas is de werkelijkheid soms anders en hebben we op heel veel factoren geen invloed. Waar je als zorgprofessional en/of ouder wel invloed op hebt, is je communicatie met het kind en jullie contact onderling. Wat zou jij kunnen doen om een hoogsensitief kind te helpen? Kun je bepaalde prikkels wegnemen misschien, meer tijd nemen om even contact te maken en het kind aan je te laten wennen? Kun je op een andere manier uitleggen welk onderzoek je gaat doen? Hoe kun jij veiligheid bieden aan een hoogsensitief kind?  Als zorgprofessional heb je misschien wel eens een niet-pluis gevoel ervaren? Zo'n situatie dat je er net niet je vinger op kunt leggen en geen tastbaar bewijs hebt, maar je weet dat er iets niet klopt?
Toen ik met SaHa nog congressen organiseerde, ging het daar wel eens over op bijeenkomsten, bijvoorbeeld op de studiedagen over het herkennen van Münchhausen by Proxy. Want wat was dat nou precies, een niet- pluisgevoel? Wat kon je ermee? Hoeveel waarde had het? Hoe moest je het uitleggen aan een collega? Aantekening maken? Negeren? Alert worden? Sommige mensen maakten bij een niet-pluis gevoel een korte aantekening in een dossier. Andere deelnemers vertelden het gevoel vaak te negeren. Omdat ze het niet vertrouwden, het bij zichzelf zochten (slecht geslapen, te hoge werkdruk, niet goed opgemerkt). Omdat we als basishouding uitgaan van vertrouwen in ouders en je simpelweg niet wilt geloven dat zij hun kind iets aan zouden doen. Of omdat een gevoel nou eenmaal geen bewijs is. Er waren ook deelnemers die vertelden dat ze heel alert werden als ze bij zichzelf zo'n onderbuikgevoel opmerkten. Mensen die wisten 'ik ervaar dit normaalgesproken niet, ik moet even opletten'. Münchhausen by Proxy | Pediatric Condition Falsification is een extreem voorbeeld misschien, maar zoals ik zei, met name de reacties op die studiedagen zijn me erg bijgebleven. Het gaat me nu echter even over dat onderbuikgevoel. Herken je dat? Heb je het wel eens ervaren? 'Is dat niet-pluis gevoel wat intuïtie is?', wordt me wel eens gevraagd. Is dat dan wat bij HSP & HSK sterker is ontwikkeld? Nee, niet helemaal. Intuïtie is veel meer dan een gevoel van 'er klopt iets niet'. Intuïtie is ook dat stemmetje van binnen dat je aanmoedigt als je een beetje koudwatervrees hebt, bijvoorbeeld bij het aannemen van een nieuwe baan. Het is dat wat je doet besluiten naar links i.p.v. naar rechts te gaan, als je navigatiesysteem niet meer werkt en je ergens bent waar je het niet kent. Intuïtie is een innerlijk 'weten', zonder dat je het rationeel kunt onderbouwen. Je kunt iets ogenschijnlijk zomaar 'weten' zonder redenen omdat je onbewust signalen oppikt en informatie filtert. Dat gebeurt niet op een dusdanig niveau dat je hersens het kunnen vertalen naar woorden of gedachten. We staan echter constant in verbinding met anderen en met onze omgeving, op energetisch niveau. Uit die verbindingen halen we informatie. Niet alleen in het hier en nu. Ook informatie uit het verleden wordt opgeslagen en komt naar boven op het moment dat er soortgelijke situaties ontstaan of gerelateerde zaken worden besproken. Intuïtie uit zich in een 'weten' maar ook via het lichaam. Als je goed met jezelf in verbinding staat, merk je op dat je schouders opeens omhoog gaan, dat je ademhaling verandert, dat je een knoop in je maag krijgt. Zo kun je opeens het kippenvel op je armen hebben staan in een gesprek, zonder dat je het koud had, en zonder dat er iets is gezegd of gebeurd. Je lichaam reageert al op signalen uit het huidige moment of op basis van eerdere ervaringen, terwijl je brein zich er nog niet van bewust is. De intuïtie is bij de meeste HSP en HSK sterk ontwikkeld. Of ze erop durven te vertrouwen en naar durven handelen, is een tweede. In onze maatschappij is daar immers meestal niet zoveel ruimte en begrip voor. Je moet dingen kunnen aantonen, evidence-based werken, iets moet meetbaar zijn. Nietwaar? Begrip Ik pleit in mijn trainingen al jaren voor meer begrip voor het feit dat een hoogsensitief kind iets soms niet goed kan verwoorden of onderbouwen, maar wel heel sterk kan (aan)voelen. Hoe meer gevoel of intuïtie wordt weggezet als 'niet tastbaar dus niet waar', hoe moeilijker het wordt voor een kind om te vertrouwen op wat het (aan)voelt. Hoe meer het gaat zoeken naar bewijzen en verklaringen. Dat dit weer kan bijdragen aan overprikkeling, daarover schreef ik eerder al blogs. Voorbeeld Wat kun je dan wel? Stel, je kind wisselt van school. Je gaat samen een aantal potentiële scholen af en er springt er een uit waarvan jij denkt "dit is 'm." Goed onderwijssysteem, goed bereikbare locatie, fijn gesprek met de directeur en docent, mooi schoolplein, ruime opzet van lokalen en gangen, etc. Je zoon/dochter geeft echter aan daar niet heen te willen. Als je vraagt naar een reden, is die er eigenlijk niet. "Ik wil daar niet heen" is het antwoord, of "Het voelt gewoon niet fijn." Jij zoekt naar redenen. Waarom dan? Wat is er dan niet fijn? Logisch, want je wilt de beste keuze maken en gunt hem/haar het beste onderwijs. Je kind kan het misschien niet goed uitleggen maar heeft informatie opgepikt. Misschien van de sfeer in een klas; misschien van kinderen die alleen op het schoolplein stonden te kijken naar hun klasgenootjes; misschien waren het de non-verbale signalen van de docent of directeur; misschien voelt de buurt niet prettig - veel beton terwijl ze liever wat meer groen om zich heen hebben? Noem maar op, er kunnen talloze signalen zijn waardoor een hoogsensitief kind onbewust wordt getriggerd. Wat doe je? Blijven vragen naar argumenten? Proberen te overtuigen? Je helpt jouw kind door te laten merken dat zijn/haar gevoel belangrijk en waardevol is. Ook als er geen rationele argumenten zijn. Vraag bijvoorbeeld sinds wanneer hij/zij dit onderbuikgevoel heeft? In een bepaalde ruimte? Bij bepaalde personen? Is er iets gezegd of gebeurd waardoor het gevoel sterker werd? Waar in het lichaam zit dat gevoel? Met andere woorden: vraag naar wat het kind ervaart in plaats naar een onderbouwing van een gevoel. Ook voor jezelf in je werk en privéleven is intuïtie een waardevolle tool. Iets waarop je kunt bouwen. Ook als je (nog) niet precies weet wat het betekent, waar het over gaat, kun je alert worden. Opletten of er meer signalen komen. Je hoeft er niet een half uur voor te mediteren, het is geen zweverig verschijnsel. Zie het als uitnodiging, om vragen te stellen. Om te reflecteren op wat er gebeurt, wat je opmerkt in je omgeving, in je lichaam of bij je gesprekspartner. Het helpt als je jezelf goed kent. Als je weet wat jouw normale staat van zijn is en je je eigen energie goed kent. Kun je hierbij wat tips gebruiken? Meld je dan aan voor de workshop op 10 november a.s..  Laatst was ik in gesprek met iemand die me vroeg wat nou het verschil was tussen 'gewoon overgevoelig zijn voor prikkels' en hoogsensitief zijn. Mooie vraag voor een blog en filmpje erover!
Overgevoeligheid voor prikkels, ofwel prikkelgevoeligheid, zie je bijvoorbeeld bij mensen die iets traumatisch hebben meegemaakt en daardoor tijdelijk sterker reageren op prikkels, of bij mensen met een stoornis op het autisme spectrum of niet-aangeboren hersenletsel. Vaak gaat het dan om de sensorische prikkels. Felle lichten, beelden, geluiden, geuren bijvoorbeeld. Hoogsensitieve mensen zijn ook gevoeliger voor prikkels maar het gaat daarbij om meer dan alleen sensorische prikkels. HSP en HSK zijn bijvoorbeeld ook heel gevoelig voor sfeer in een groep of in een ruimte, denk aan een klaslokaal. Ze voelen haarfijn aan of iedereen het goed met elkaar kan vinden en het gezellig is, of dat er spanning is. En ten tweede, is het onderscheidende kenmerk van hooggevoeligheid niet zozeer het ervaren van meer prikkels maar juist het diepgaande verwerken van wat je meemaakt. Dus stel je gaat ergens op sollicitatiegesprek waar je het niet kent. Typisch HSP gedrag is dan om vooraf voor de zekerheid maar twee routes te plannen, veel te vroeg van huis te gaan voor het geval je vertraging hebt, van tevoren al te bedenken wat je gaat zeggen als je onverhoopt toch te laat zou komen, je druk te maken over of je niet toch zou kunnen verdwalen en wat je dan kunt doen, etc. Tijdens een gesprek, en dit gebeurt deels onbewust, vang je non-verbale signalen op, leidt een gesprek dat op de gang wordt gevoerd je af, voel je of je gesprekspartners lekker in hun vel zitten, of er spanningen zijn tussen mensen. Je merkt op dat bepaalde dingen niet worden uitgesproken, de felgekleurde stropdas of de geur van aftershave leiden je af; je merkt op dat de zon niet naar binnen schijnt omdat die achter het hoge gebouw aan de overkant van de straat valt, waar je ook mensen achter een bureau ziet zitten, etc. Als je 's avonds thuis bent, gaat de hele dag door je hoofd, van de hak op de tak vaak. Alle indrukken dwarrelen door je hoofd en je lijf. Je voelt weer de stress van het zoeken naar een parkeerplek terwijl je door files al wat aan de late kant was (maar goed dat je te vroeg van huis was gegaan!). Alles wat plaatsvond tijdens het gesprek wordt nog eens herkauwd: waarom viel de ene collega de ander steeds in de rede? Waarom had je het gevoel dat er iets werd verzwegen? Had je anders moeten antwoorden op die ene vraag? Wat is je volgende stap: met hen in zee gaan of niet? Wat een verschrikkelijke stropdas was dat. Het werd wel snel donker binnen, en jemig, dat gebouw aan de overkant: je zit dus de hele dag te kijken naar anderen en wordt bekeken door anderen. Parkeren is echt wel een uitdaging. Wel lekkere koffie! Wat zouden ze van je vragen hebben gevonden? Stel dat er nog een gesprek is, wat wil je dan nog weten? etc. etc. Het is maar een voorbeeld van een situatie waar volwassen HSP mee te maken kunnen krijgen. Ditzelfde gebeurt echter bij een hooggevoelig kind dat voor het eerst naar een nieuwe school gaat, of bij een kind dat bijvoorbeeld voor het eerst naar de dokter of tandarts gaat. Alles maakt indruk. Alles raakt. En diep. Of het nu de smaak van koffie, of het licht in een kamer, of een gesprek is. Dat komt omdat alle prikkels met elkaar verbonden worden. De sfeer in een gesprek, geluiden, beelden, geuren, e.d. Alles wordt verbonden om er een logisch geheel van te maken. Of althans, dat te proberen. Want pas als het in ons hoofd klopt, dan kunnen we het loslaten. En dat is het verschil met iemand die prikkelgevoelig is.  Morgen, zaterdag 25 september 2021, worden alle coronamaatregelen losgelaten. Voor kinderen was dat eigenlijk al eerder zo, de scholen begonnen na de zomervakantie weer als vanouds met volle klaslokalen.
Waar het natuurlijk goed nieuws is dat we elkaar weer mogen ontmoeten en dat er (voorlopig) een einde is gekomen aan thuisonderwijs, zijn er ook kinderen voor wie dit best heel erg spannend is. Denk aan de kinderen met kwetsbare ouders, broers of zussen. Of kinderen die zelf een (chronische) ziekte hebben en (nog) niet overal aan mee kunnen doen. Voor hen is dit een rare tijd. Alles mag weer! Je hoeft geen mondkapje op, iedereen mag bij elkaar komen en knuffelen, maar jouw vader of moeder, broer of zus, isoleert zich steeds meer want het virus is nog steeds gevaarlijk.. Alles mag weer! Al je vriendjes gaan weer naar school en spelen samen, maar jij hebt een aandoening of ziekte waardoor je toch heel erg ziek kunt worden van het virus, dus je blijft thuis.. Dat geeft spanning en leidt tot eenzaamheid Hooggevoelige kinderen beschikken over een groot inlevingsvermogen en aanvoelingsvermogen. Ze snappen vast dat ze misschien nog niet naar school kunnen, of nog niet bij vriendjes kunnen spelen, of nog niet kunnen sporten. Ze zijn zorgzaam en zullen ten koste van alles willen voorkomen dat zij het virus overbrengen op een kwetsbaar gezinslid. Je ziet ze dus waarschijnlijk niet stampvoeten of boos worden. Maar ze hebben net zoveel behoefte aan contact met leeftijdsgenoten! Ook deze kinderen vereenzamen sinds maart 2020. Ook zij leren van 'peer contact', ook zij doen sociale skills op als ze met vriendjes zijn, of kunnen sporten. Om hoeveel kinderen gaat het? Ik denk dat dat er meer zijn dan je zou verwachten. Een op de 4 kinderen heeft een chronische ziekte [Bron: UMC Utrecht], en een kwart van alle kinderen heeft een ouder met een ernstige psychische of lichamelijke ziekte [Bron: Kinderombudsman]. Dat zijn de cijfers. Maar cijfers vertellen niet het hele verhaal Er zijn zoveel verschillende scenario's. Zoveel aspecten die een rol spelen. Per gezin, per kind, moet een eigen afweging gemaakt worden. Zoveel is wel duidelijk. Dit is een complexe situatie. Ik heb het antwoord ook niet. De reden dat ik deze blog schrijf, is niet om een mening te ventileren of een oplossing te bieden. Ik schrijf om -juist nu- aandacht te vragen voor kinderen die zelf kwetsbaar zijn of een gezinslid hebben dat ernstig ziek kan worden als hij/zij besmet raakt. Nu we terug lijken te gaan naar 'het oude normaal', is er een groep kinderen die nog langs de kant staat Alles open gooien, zorgt bij hen voor spanning. Voor angst en verwarring. Want wat is veilig? Wat kan wel, en wat niet? Wie bepaalt dat? Wat als het toch misgaat? Wat als... Wat als... Juist hooggevoelige kinderen piekeren over dit soort vragen. Ken je een kind in deze situatie? Laat dan merken dat je hem of haar ziet en hoort. Zoek contact. Hoe kun je hem/haar wel betrekken? Op welke manier is er contact met leeftijdsgenootjes mogelijk? Liever een video? Klik hier Reageren? Ik hoor graag van je!  Hoogsensitieve kinderen voelen meer en kunnen van relatief klein lichamelijk ongemak behoorlijk overprikkeld raken. Waar andere kinderen na verloop van tijd geen erg meer hebben in een sneetje in hun vinger of een muggenbult, blijft bij hooggevoelige kinderen vaak de hele dag op de achtergrond iets ‘zeuren’. Er is iets niet “zoals het hoort” en dat irriteert.
Zit het kind verder goed in zijn/haar vel en is het ontspannen, dan kan hij/zij het vaak beter loslaten. In gevallen waar het kind al overprikkeld is, door de stress van een toetsweek of een wekenlange verbouwing van de keuken thuis, kan dat kleine fysieke ongemak echter net een druppel zijn waardoor de emmer overloopt. Is het te verklaren? Wat ook een rol speelt bij overprikkeling door een fysieke klacht of pijn: kun je het verklaren? Voor kleine kinderen is dit sowieso lastig natuurlijk – als peuter ‘leer’ je misschien dat je kleine teen soms pijn doet als mama je nagel per ongeluk ietsje te kort heeft afgeknipt en sta je vervolgens niet te springen om dat proces te herhalen. Pas als je wat ouder bent, leer je een link leggen tussen bijvoorbeeld te veel cola drinken en buikpijn. Sommige klachten of pijntjes zijn niet goed te verklaren, ook niet voor oudere kinderen en volwassenen. En dat kan zorgen voor flink wat onrust. Hoogsensitieve kinderen/personen zitten gemakkelijk ‘in hun hoofd’; ze blijven zoeken naar verklaringen en rationele uitleg. Ook in het geval van lichamelijke prikkels die ze niet kunnen plaatsen. Dat overprikkeling dan op de loer ligt, is niet vreemd: ONGEMAK OF PIJN + GEEN VERKLARING + BLIJVEN PIEKEREN => OVERPRIKKELING Associaties Pijn kan hooggevoelige kinderen erg angstig maken als ze deze associeren met anderen die erg ziek waren/zijn, of met nare gebeurtenissen: “Opa had ook buikpijn en die werd toen heel erg ziek en moest naar het ziekenhuis. Misschien heb ik wel dezelfde soort buikpijn als opa en moet ik ook geopereerd worden.” Tips!
Reageren of heb je vragen? Ik hoor graag van je!  Waarom reageren (hoogsensitieve) kinderen die overprikkeld zijn soms nergens meer op en sluiten ze zich totaal af van jou, de ouders, of de omgeving (klaslokaal)? Voor we naar een heel goed filmpje gaan hierover, eerst even een korte uitleg. De zogenaamde 'stille' introverte hoogsensitieve kinderen verwerken prikkels naar binnen. Dus, zijn ze overweldigd dan merk jij waarschijnlijk in eerste instantie vaak niets. Pas als ze gaan klagen over fysieke klachten, huilen, of zich terugtrekken en nergens meer op reageren, valt het op. De 'drukke' stuiterballetjes, die net zo gevoelig zijn, uiten hun overprikkeling wel duidelijk. Je merkt het aan haantjesgedrag, ze dagen je uit, kunnen niet meer stil zitten en zijn constant op zoek naar nog meer prikkels. We hebben de neiging om dan vragen te stellen, uitleg te willen. "Wat is er aan de hand?", "waarom ben je zo misselijk?", "waarom doe je niet gezellig mee?" of juist "waarom ben je zo druk?", "kun je nou niet even 5 minuten stil zitten?". Afhankelijk van de mate van overprikkeling en de oorzaak, kan een kind uitleggen wat het ervaart. Maar soms klapt hij/zij gewoon volledig dicht en komt er geen woord meer uit. Niet omdat het niet wil praten. Maar omdat het letterlijk even niet meer lukt. Hoe zit dat? Onze hersenen bestaan uit drie delen kun je zeggen: de hersenstam (ook wel reptielenbrein genoemd), het subcorticaal (zoogdierenbrein genoemd) en de cortex (dat wat ons mens maakt). Het reptielenbrein is verantwoordelijk voor overleven - het behoud van alle vitale lichaamsfuncties, denk aan aansturen van je hartslag, ademhaling etc. Het zoogdierenbrein is verantwoordelijk voor geheugen en emoties. Het is het deel van de hersenen waarmee we eigenlijk steeds op zoek gaan naar 'beloning': we willen ons goed voelen. Het mensenbrein (de cortex) ligt als het ware over deze twee andere delen heen en dit is het deel dat zorgt dat wij onze hogere mentale functies kunnen uitoefenen: onze spraak, rekenvaardigheden, etc. Als we zwaar overprikkeld zijn, of als er een heftig trauma optreedt, is het eerste deel dat 'uitvalt' ons mensenbrein, de cortex. Dat deel waarmee dus informatie wordt verwerkt en het deel waarmee we iets kunnen uitleggen aan een ander. Is een hoogsensitief kind overprikkeld, dan lukt het dus soms gewoon letterlijk niet meer om informatie (dat wat jij vraagt of zegt) te verwerken en een antwoord te genereren (te praten). Wat kun je dan doen om het kind te bereiken? Ga inspelen op de de twee andere hersendelen. Zorg voor veiligheid, ontspanning en warmte (ik bedoel: troost, knusheid, ook, maar niet alleen, een aangename temperatuur).
Als je het kind goed kent en hij/zij laat het toe, kan een schouder om tegen aan te kruipen helpen. Maar let op, bij zeer ernstige overprikkeling kan een arm om de schouders juist nog meer prikkels geven, je komt immers in hun energiecirkel. Kortom, zorg voor emotionele veiligheid en ontspanning, en zorg voor ontladen en ontstressen van vitale lichaamsfuncties. En dan nu het filmpje, zoals beloofd. Het gaat over hoe je aan kinderen uitlegt wat er gebeurt als ze te maken hebben met verlies of trauma, maar is ook heel leerzaam voor/over hooggevoelige kinderen die (langdurig) zeer overprikkeld zijn.  Onlangs heb ik een waanzinnig interessante themaworkshop over Trauma gevolgd. Het ging onder meer over ons zenuwstelsel en over hoe trauma's sporen nalaten in je lichaam, zelfs als je je daar helemaal niet van bewust bent.
Een ogenschijnlijk willekeurige trigger kan je lichaam weer doen herbeleven wat je eerder hebt meegemaakt. Of het nu gaat om een trauma met grote T of een trauma met kleine t. Als gevolg van zo'n fysieke herbeleving kun je reageren op een manier die overtrokken of overdreven emotioneel lijkt. Je staat weer in fight-flight-freeze stand en daar is de situatie helemaal niet naar, bijvoorbeeld. Hooggevoelige kinderen/personen ervaren meer prikkels en de verwerking van die prikkels is diepgaand. Maakt dat ook dat hun zenuwstelsel eerder iets als traumatisch ervaart? Staat hun lichaam sneller in fight-flight-freeze stand? Daarover volgt meer, ik stort me eerst op meer literatuur hierover :) Wil wel alvast een interview met je delen dat ik onlangs nogmaals las in Augeo Magazine, heel boeiend! Bessel van der Kolk is psychiater en doet al meer dan veertig jaar onderzoek naar trauma’s. Hij wordt beschouwd als een van de belangrijkste experts op dat gebied. Het is al een ouder interview (2018), maar wie weet toch interessant / relevant voor je. Hier lees je het interview in Augeo Magazine. How comfortable can you be with discomfort?
Die vraag kwam voorbij op een van de HSP fora die ik volg. Ik heb verschillende vertalingen voor deze vraag geprobeerd maar geen een lijkt het juiste gevoel te benaderen. Dus laat ik het maar in het Engels ;) De reden dat de vraag me raakte, is dat ik de laatste weken bij mezelf onrust opmerk en dit ook hoor van andere HSP. Hoe comfortabel kunnen we ons voelen bij die gevoelens van ongemak? Controle Veel onrust gaat over controle willen maar niet hebben. De Corona-besmettingscijfers lopen op. Maatregelen worden aangescherpt, je kan de tv niet aanzetten of je ziet talkshowgasten die -vaak niet gehinderd door enige medische of virologische kennis- hun mening ventileren. Maar we hebben als gewone burger eigenlijk geen controle, behalve over ons eigen gedrag. Toch rust vinden.. Wetende dat je niets aan een situatie kunt veranderen, hoe kun je je dan toch zo goed mogelijk voelen? Het is herfst, het regent en is koud. Niets aan te doen. Er is een corona-virus. Helaas ook niets aan te doen. We weten niet hoe het gaat lopen. Maar juist in dat niet weten en niets kunnen doen, zit rust. In het oog van elke storm is het stil. Alles om je heen kan chaos zijn. Als je er echter niets aan kunt doen, dan kun je bewust het oog in die storm zijn. Jij bent. Punt. Je hoeft niets. Je moet niets. Je kunt niets. Je bent. Zelf heb ik dat 'oog van de storm zijn' een paar keer ervaren toen ik flink ziek was - ik heb een erfelijke longaandoening die wel eens oplaait. Niet boeiend verder maar ik geloof dat ik inmiddels redelijk 'comfortable met discomfort' kan zijn. En daarom deel ik dit met je. Het proces verloopt altijd hetzelfde: ik voel me vermoeider, heb minder lucht, neem meer rust, krijg extra medicijnen, doe van alles om het niet erger te laten worden. Soms slaat een kuur aan en kan ik thuis blijven en weer opbouwen. Soms beland ik een paar dagen in het ziekenhuis. En daar valt alles stil. Kan ik niets meer doen. Alleen nog zijn. Hoe graag ik ook zou willen: ik heb het niet meer in de hand. Vertrouwen op dat het ook wel weer goedkomt, that's all I can do. Tips Als jij merkt dat je onrustig wordt van de herfst, coronaspanning etc., kun je ook zo'n rustpunt ervaren - nee, je hoeft daarvoor niet naar het ziekenhuis of een ziekte te hebben :)
Ken je dat? Dat je soms maar blijft twijfelen over iets? Steeds maar blijft malen?
Je wilt wel maar, ... Het lijkt op papier een geweldige baan, maar ... Ze zeggen dat deze training het beste voor je is, maar ... Als ratio botst met intuïtie Vinden HSP en HSK dat niet zo fijn. Het "klopt" namelijk niet. We hopen dat dat verandert of denken dat we misschien iets over het hoofd zien wat anderen wel hebben opgemerkt.. (really?) Dus blijven we doorgaan met overwegen en heroverwegen. Nog maar weer wat vergelijkingssites of reviews lezen. Nog maar weer naar een andere opleiding kijken, etc. Ook hoogsensitieve kinderen doen dit, het eindeloos wikken en wegen. Steeds met dezelfde vragen bij je terugkomen. Van gedachten veranderen. Een teken dat hart en verstand niet op 1 lijn zitten. Wat kun je dan doen? Je lichaam is je kompas. Simpel eigenlijk. Maar zo waardevol. Je hebt je lichaam namelijk altijd bij je. Wringt er iets, krijg je het benauwd als je ergens aan denkt, voelt je hoofd als een buizende bijenkorf of ben je opeens misselijk...luister dan! Fysieke reacties op gebeurtenissen, mensen of situaties spreken boekdelen. Bij 'vlinders in onze buik' als we verliefd zijn, vinden we dat normaal en genieten we ervan. Waarschuwende signalen negeren we echter; "zeker iets verkeerd gegeten" of we zeggen tegen een kind "vanavond maar eens op tijd naar bed".. Natuurlijk kun je doodmoe zijn of hoofdpijn krijgen als je slecht geslapen hebt. Als zo'n gevoel echter plotseling op komt zetten, is het de moeite waard om even een time-out te nemen. Wat is er aan de hand? Hoe help je hoogsensitieve kinderen hier nou mee? Leer ze om in te tunen op hun lichaam. Niet alleen als er iets aan de hand is, maar sowieso, altijd. Zijn ze blij: waar voelen ze dat in hun lichaam? Opgelucht? Teleurgesteld? Boos? Nerveus? Etc. Je lichaam heb je altijd bij je. Ook als je in je hoofd nog niet weet wat er aan de hand is, geeft je lichaam al een signaal. Je voelt of het 'goed' is of dat er iets niet klopt. En daar kun je dan naar handelen. Voelt dit als een 'Hell Yeah'? Ga ervoor! Niet? Dan is het niet ok voor je, en dan mag je dat ook uitspreken. Je voelt je benauwd, bijvoorbeeld, alsof er een olifant op je zit. Wat betekent dat? Wanneer voelde je dat eerder? Wat heb je toen gedaan om het te veranderen? Wat zou het nu kunnen betekenen, is het een soortgelijke situatie? Spelen Dit kan allemaal spelenderwijs. Je hoeft het niet zwaar te maken. En zoals ik zei: let op dat je dit ook doet bij vrolijke, blije, fijne emoties. Die voel je namelijk ook in je lichaam. Lichaamsbewustzijn helpt je niet alleen op de moeilijke momenten. Het helpt je altijd om in het hier en nu te zijn. Hoe meer kinderen zich bewust worden van wat voor hen de 'Hell Yeah!' is en wat dus de "No', hoe gemakkelijker het voor ze wordt om te navigeren, op school, thuis en met vrienden. Overprikkeling door externe factoren kunnen we meestal goed duiden: de muziek op het feestje staat te hard, het is te warm op kantoor, of de buurman verbouwt al 3 maanden met veel plezier z’n keuken :)
Ook innerlijke processen, zoals piekeren, kunnen leiden tot overprikkeling en daar zijn we ons vaak iets minder bewust van. Piekeren kan te maken hebben met het ervaren van onmacht, (faal)angst, of iets niet onder controle hebben. Als het niet goed gaat met je organisatie, vraag je je af of je er volgend jaar nog wel werkzaam bent. Bij lichamelijke klachten pieker je of het ernstig is, etc. Logisch. Op een gegeven moment zijn de meeste mensen echter ook weer afgeleid of kunnen ze hun zorgen relativeren. HSP hebben daar vaak iets meer moeite mee. Waardoor kunnen HSP oneindig blijven piekeren? Er zijn talloze redenen of oorzaken van piekergedrag, ik bespreek er in deze blog drie. 1) DE HOOGSENSITIVITEIT an sich Alles tot in detail bekijken en vanuit elk mogelijk perspectief analyseren, is namelijk precies wat bedoeld wordt met het ‘diepgaand verwerken’ van prikkels: het onderscheidende kenmerk van hooggevoeligheid. HSP zijn zich hiervan vaak niet eens bewust. Maar als je dat eenmaal weet, kun je het gemakkelijker accepteren van jezelf, en dat helpt weer bij het stoppen met zorgen maken. 2) Te weinig zelfvertrouwen In plaats van erop te vertrouwen dat ze kunnen omgaan met wat er op hun pad komt, proberen HSP te bedenken wat er allemaal zou kunnen gebeuren en wat dan vervolgens de beste actie of reactie is. Alles om maar niet voor verrassingen te komen staan (en eventueel te 'falen'). 3) Handelen op basis van gedachten maar in strijd met intuïtie Handelen op basis van intuïtie wordt lang niet overal geaccepteerd in onze maatschappij. We leren dat dingen evidence-based moeten zijn, dat we een besluit rationeel moeten kunnen onderbouwen. HSP hebben een sterk ontwikkeld onderbuikgevoel maar vallen niet graag op als buitenbeentje. Dus kiezen we vaak voor een verstandelijke beslissing die we kunnen uitleggen. Gaat zo'n rationeel besluit echter regelrecht in tegen je gut feeling, dan geeft dat spanning. Tips 1) Begrijp dat analyseren en piekeren bij de eigenschap hooggevoeligheid hoort. Keer steeds terug naar het ‘hier en nu’ als je merkt dat je in de piekermodus zit. Wat is er NU aan de hand? Wat kun je nu eventueel doen? Niets? Probeer dan los te laten. Reminder: “be where your feet are”. Breng steeds de aandacht terug naar je lichaam. Ook mindfulness meditaties kunnen je hierbij helpen. 2) Spreek (eventueel hardop) naar jezelf het vertrouwen uit dat je kunt omgaan met onverwachte gebeurtenissen of vragen. Probeer je actief voorbeelden uit het verleden te herinneren waarbij dat ook lukte. Die zijn er vast! 3) Met betrekking tot intuïtie: waarom ga je eigenlijk tegen je onderbuikgevoel in? Als het zoveel spanning geeft, is het dan misschien het proberen waard om je hart te volgen, ook al snapt je omgeving het misschien niet? Wat geeft meer spanning: iets doen waarvan je denkt dat anderen het goed vinden maar wat regelrecht indruist tegen alles waar je voor staat? Of iets doen waar een ander misschien aan moet wennen maar wat klopt met wie jij bent en wat jij belangrijk vindt? Vermoeid zijn, vage pijntjes hebben, mezelf nauwelijks uit de deur krijgen als het buiten donker is of regent, een to-do list die steeds langer wordt omdat ik me nergens echt toe kan zetten en piekeren over van alles en nog wat. Voor mij zijn dat signalen dat ik overprikkeld ben, te veel van mezelf geeist heb. Tijd voor self care :)
Eisen..? Is het wel allemaal zo ontzettend belangrijk wat we moeten? Het woord impliceert dat iets ontzettend dringend is. Maar wat is nu werkelijk noodzakelijk? Is het erg als je een keertje een uurtje later naar je werk gaat? Een keertje pizza haalt in plaats van kookt? Een afspraak afzegt? Van jezelf moet je het meeste.. Vaak verlangen we veel meer van onszelf dan onze omgeving dat doet. Je denkt dat je van alles "moet" en voelt je misschien klem zitten tussen allerlei verplichtingen. Zeker als HSP kun je een bijna overdreven plichtsgevoel hebben. Maar zit je echt zo vast, of is er ruimte? Hoe zou je reageren als je vriend(in) of een collega tegen je zegt dat het hem/haar even te veel is en dat hij/zij een paar dagen vrij neemt? Denk je dan "Zo, da's lef hebben! Zomaar een paar dagen ertussen uitknijpen in een van de drukste periodes van het jaar"? Of bewonder je misschien dat diegene zijn/haar grenzen aangeeft? Durft te zorgen voor zichzelf, ook al is het een van de drukste periodes van het jaar...? Tip Als jouw agenda er zo uitziet als die van mij, dan ga je best een drukke periode tegemoet tot de feestdagen. En als jij, net als ik, het wat benauwd krijgt van die volgeplande weken, hoe ga je dan zorgen voor ontspanning? Wat mij helpt.. - Afspraken die niet zo urgent zijn, verzetten. Ruimte creëren! - Tijd nemen voor een uitgebreide Qigong-sessie. - Een middag in de keuken met een muziekje aan om verschillende soorten soep te koken en in te vriezen (pompoensoep is favoriet!). - Een lange wandeling over het strand maken. - Radicaal niets doen: telefoon uit en gewoon wat tekenen of met een goed boek op de bank 'cocoonen'. Als dit lastig is Pak twee grote vellen papier en een stapel post-its. Op de post-its kun je tekenen of schrijven wat je allemaal "moet". Het ene vel papier is voor de absoluut noodzakelijke afspraken & to-do's. Op het andere vel plak je post-its die kunnen worden uitgesteld of niet zo belangrijk zijn. Waarschijnlijk begin je met een overvol "Noodzakelijk" blad en een bijna leeg "Kan ook later" blad. Neem dan eens letterlijk een stap terug. Haal even diep adem. Kijk nog eens naar alle 'Noodzakelijk' post-its. Vraag jezelf bij elke post-it af: - Waarom is iets bloedspoed? Wie vindt dat? - Wat levert een afspraak op en wat kost het je aan tijd en energie? - Is iets zo belangrijk dat je het over 5 jaar nog als prioriteit zou beschouwen of ben je het dan allang vergeten? Het grote voordeel van post-its is dat ze niet in marmer gebeiteld zijn -> ze kunnen van het ene naar het andere vel papier verhuizen :) En wie weet, gaat er best veel naar het "Kan ook later" vel. Succes! "Wat nou als ik zelf hoogsensitief ben,” wordt me wel gevraagd door jeugdprofessionals die ik train, “hoe kan ik het beste omgaan met alle prikkels op m’n werk?”
De prikkels waar het bij die vraag om gaat, zijn meestal niet de sensorische maar de innerlijke: de nacht(en) voor of na een slecht nieuws gesprek niet kunnen slapen, fysiek last hebben van spanning die in een team hangt, of blijven twijfelen over besluiten. Je ‘mind’ op stil zetten is moeilijker dan de volumeknop van de radio lager draaien of zorgen voor zonwering. Juist het zo bezig zijn met gesprekken, opmerkingen, sfeer - ook als je allang weer thuis bent - is wat bedoeld wordt met 'diepgaande verwerking' - het onderscheidende kenmerk van hoogsensitiviteit. Je wordt niet alleen emotioneel meer geraakt omdat je bijvoorbeeld de onmacht of wanhoop van cliënten of patiënten beter aanvoelt dan een niet-HSP; je bent ook langer bezig met het verwerken van alle informatie die je binnenkrijgt. De drempel om bij collega's te delen wat je voelt, kan hoog zijn. Bij dit soort overprikkeling wordt immers vaak gezegd “je moet je niet alles zo aantrekken..” Goedbedoeld advies maar een uitspraak waar de meeste HSP weinig mee kunnen. Er zijn wel een paar handvatten en reminders waar je iets aan kunt hebben. Praktische tips Wees je bewust van je lichaam Voel je rug tegen de leuning van de stoel, je voeten stevig op de grond. Ga bewust na of je je spieren aanspant of juist niet. Probeer tijdens een (lastig) gesprek steeds met je aandacht terug te keren naar je lichaam te zijn: hoe voelt de stoel? Heb je je handen losjes op schoot of klem je krampachtig iets vast? Hoe (diep) is je ademhaling? Zit je met je rug recht of in elkaar gedoken? -> Hoe meer je je bewust bent van je lichaam, hoe minder ruimte er is voor andere prikkels. Water zuivert Drink een glas water of houd je handen even onder de kraan en visualiseer dat het water je spanning afspoelt. Zorg voor frisse lucht Idealiter zou je even een blokje om kunnen lopen na een moeilijke vergadering of consult. Bewegen en frisse buitenlucht vermindert spanning in je lichaam. Lukt dat niet, misschien kan er dan een raampje of deur open? Voor de ‘mind’ Bedenk je dat ‘meeleven’ niet hetzelfde is als ‘meelijden’ Je kunt niet alles voor iedereen 'beter maken'. Meeleven doe je door een open, toegankelijke houding, door te luisteren en/of hulp aan te bieden. Door mee te lijden, hoop je misschien de last van een ander te verlichten maar in feite maak je het alleen jezelf moeilijker. Het lijden van de ander wordt niet minder. Vraag om toelichting Merk je dat je moeite hebt met een boodschap/feedback, spreek die gevoelens dan uit naar de ander. Blijf er niet mee rondlopen want je overprikkelt jezelf door te blijven piekeren, terwijl een ander je duidelijkheid kan geven en wellicht blijkt dat het allemaal wel meevalt. Vraag jezelf af: is mijn gedachte DE waarheid? Gedachten zijn nooit “the truth and nothing but the truth”. Volgens schattingen denken we zo’n 60.000 tot 80.000 gedachten per dag en de meesten zijn negatief of oordelend, maar dat verbaast je vast niet. Je kunt gedachten leren sturen, 'omdenken' is een mooi voorbeeld, de vier vragen van Byron Katie kunnen je helpen daarbij. Heb je behoefte aan meer tips of wil je eens een keer sparren, neem dan gerust contact op met me. Valt het jou ook op? Dat artikelen en boeken over hooggevoeligheid steeds maar gaan over het wetenschappelijke bewijs dat hoogsensitiviteit (HS) bestaat?
Het gaat over hersenscans of psychologische onderzoeken, het brein, stofjes in de hersenen en meer of minder hersenverbindingen in vergelijking met niet-HSP. Zichtbaar dus het bestaat..? Inzichten uit wetenschappelijk onderzoek helpen hooggevoelige kinderen/personen absoluut. Alleen al om het feit dat er door deze onderzoeken meer aandacht komt bij professionals. En dat gaat vaak hand-in-hand met groeiende maatschappelijke acceptatie. Natuurlijk ben ik voorstander van meer feitelijke en praktische kennis bij professionals, ouders van hooggevoelige kinderen en HSP zelf. Het is belangrijk om te weten dat hoogsensitiviteit een eigenschap is. Dat je doordat je constant 'AAN' staat meer energie verbruikt en dus eerder aan een time-out toe kunt zijn dan anderen. Dat het niet iets esoterisch of zweverigs is. Laten we er echter voor waken dat we hooggevoeligheid over-rationaliseren door de focus uitsluitend op wetenschap en theorie te leggen. Om dan vervolgens maar vooral niet over intuïtie of emoties te hoeven praten. Intuïtie, gut feeling, onderbuikgevoel Intuïtie of onderbuikgevoelens zijn zweverig, ongrijpbaar, niet tastbaar. Toch zijn een goede intuïtie en het sterk doorleven van emoties net zo goed onderdeel van de eigenschap hooggevoeligheid. En als HSP of HSK leer je daar ook mee omgaan. Mag je leren dat je emoties niet hoeft weg te drukken, je gut feeling niet hoeft te negeren omdat je omgeving daar niets mee kan of omdat het niet zichtbaar is op een fMRI. Sterker nog, ik denk juist dat we hoogsensitieve kinderen kunnen leren dat hun intuïtie een waardevolle tool is. Een ijkpunt voor henzelf ("hoe gaat het eigenlijk met mij, hoe voel ik me?") en een sensor in het contact met anderen ("wat kan ik voor die ander betekenen?").  In mijn trainingen kom ik het nogal eens tegen: professionals die van ouders (of jongeren zelf) horen dat hun kind iets niet kan (mee)doen omdat ze “HSP hebben”.
De vraag aan mij is dan of het klopt dat een hoogsensitief kind inderdaad beter kan worden ontzien van bepaalde activiteiten of verwachtingen. Standaard begint mijn antwoord met 'Nee' Dat je hooggevoelig bent – HSP staat overigens voor HoogSensitief Persoon en is niet iets dat je hebt, zoals een aandoening of ziekte, maar dat terzijde – betekent niet per definitie dat je dan maar beter niet kunt meedoen met de gymles, niet naar een verjaardagsfeest kunt gaan, niet op een teamsport kunt of geen normaal onderwijs kan volgen. Echt niet. Hooggevoeligheid is geen stoornis! Het is niet iets dat je belemmert in het leven of iets waardoor je moet worden ontzien. Waar gaat het wel om? Hooggevoelige kinderen/jongeren reageren sterker op prikkels, zie onder meer dit artikel van Bianca Acevedo, Elaine Aron e.a. In de huidige maatschappij waarin we (allemaal!) enorm veel prikkels op ons afkrijgen, 24/7 en overal waar we zijn, is het belangrijk om hoogsensitieve kinderen te leren omgaan met hun gevoeligheid. Niet de hoogsensitiviteit maar de overprikkeling Hooggevoelig zijn, kan inderdaad betekenen dat je als kind liefst snel weer vertrekt van oma’s gezellige verjaardagsfeestje als je een hectische week hebt gehad op school en op de heenweg 1,5 uur in de file hebt gestaan terwijl mama zakelijk telefoongesprekken voerde via de bluetooth speaker. Om maar wat prikkels te noemen :) Het houdt echter niet in dat je per definitie nooit naar (oma’s) verjaardagen kunt gaan. Het kan betekenen dat je meer last hebt van chemische luchtjes en daardoor liever schoonmaakt met groene zeep in plaats van anti-kalkspray of dat je een raam openzet terwijl je poetst. Het betekent niet dat je maar nooit meer je badkamer moet schoonmaken. Overvolle klassen of een drukke naschoolse agenda zijn een behoorlijke uitdaging voor hooggevoelige kinderen. Ze zijn echter net zo min gebaat bij ‘pushen’ voor ze eraan toe zijn, als bij ‘afschermen’ voor alles wat eventueel een prikkel zou kunnen zijn. Is een klas druk en heeft een kind moeite om zich te concentreren op een proefwerk dan kan een koptelefoon natuurlijk even uitkomst bieden, maar zet niet preventief permanent een headphone op omdat het kind hooggevoelig is. Kijk per situatie wat het beste is. Niet afschermen Wat we creëren door hoogsensitieve kinderen van jongs af aan voor allerlei prikkels af te schermen – ook al is dat met de beste bedoelingen – is dat ze steeds minder prikkels kunnen hebben, zich gaan verschuilen achter anderen die het beter weten en steeds minder durven. Dat afschermen doen niet alleen zogenaamde 'curling ouders', ook professionals hebben soms het idee dat ze HSK helpen als ze bij voorbaat al prikkels verminderen, zonder dat sprake is van overprikkeling. Boze wereld Door prikkels preventief te gaan vermijden wordt de wereld steeds enger, grootser en vol potentieel uitputtende situaties of mensen. Maar de wereld is niet bar en boos, en “de ander” is er niet altijd om voor jou te bepalen wat je wel of niet moet doen. Hooggevoelige kinderen moeten zelf leren ontdekken wat hun triggers zijn en wat ze kunnen doen bij overprikkeling. En bij dat proces hoort dat je wel eens overprikkeld raakt. Leren omgaan met prikkels is als leren fietsen: door naar anderen te kijken, leer je het niet. Het is een kwestie van zelf proberen! Aan de slag met zijwieltjes, vallen en weer opstaan. Net zo lang totdat je het kunt..  Parentificatie houdt kort gezegd in dat de ouder-kind relatie wordt omgekeerd. Kinderen voelen en/of dragen de verantwoordelijkheid en zorg voor hun ouders. We hebben het dan uiteraard niet over een korte periode, zoals bij een griepje.
Je kunt bijvoorbeeld denken aan situaties waarbij een ouder verslaafd is of aan psychische problemen lijdt. Vaak ervaren kinderen dit zorgen voor hun ouder(s) zelf helemaal niet als uitzonderlijk. Soms weten ze niet eens dat het ook anders kan, totdat ze bijvoorbeeld bij vriendjes thuis komen en daar een andere rolverdeling zien. De signalen van parentificatie kun je vinden op onder meer de site van Trimbos. Waarom aandacht voor hoogsensitiviteit? Hooggevoelige kinderen zijn door hun gevoeligheid eerder geneigd te zorgen voor anderen en het welzijn van anderen voorop te zetten. Juist hun gevoeligheid maakt dat ze meer (onuitgesproken en/of onbewuste) wensen of signalen oppikken. Ouders hoeven niet actief om hulp of steun te vragen – de kinderen zien en voelen uit zichzelf al wat hij/zij nodig heeft. Bij ‘zorg’ gaat het niet alleen om praktische zaken als het huishouden, fysieke verzorging of boodschappen, het gaat ook niet alleen om ouders die psychisch of lichamelijk ziek zijn. Hoe vaak fungeren (hoogsensitieve) kinderen niet als praatpaal voor ouders en wat is het effect daarvan? Denk aan ouders die in een vechtscheiding zitten en hun onzekerheid, angst, boosheid, spanning en frustraties uiten bij hun zoon of dochter. En zelfs al proberen ouders hun kinderen niet te belasten; hooggevoelige kinderen pikken ook de energie tussen ouders op, de sfeer in de huiskamer of non-verbale communicatiesignalen. HSK in vechtscheidingssituaties is onderwerp voor een andere blog, laat ik even terug gaan naar parentificatie. Aanvoelen Een van de kenmerken van hooggevoeligheid is zorgzaamheid, een ander is het streven naar harmonie. Harmonie ontstaat als iedereen zich prettig voelt, en dan voelt het kind zich ook het lekkerst. Hooggevoelige kinderen voelen de machteloosheid, wanhoop, verdriet en angst die achter de daden of woorden van hun ouder(s) ligt. Ze hopen dat door te zorgen, veel te helpen of een luisterend oor te bieden, het leven gemakkelijker wordt voor de ouder(s). Onderzoek Pluess Onderzoek van Michael Pluess (Queen Mary University London) et al. laat zien dat hooggevoelige kinderen meer lijden onder negatieve omgevingsfactoren dan andere kinderen. Bij langdurige overbelasting en/of chronische overprikkeling, zoals vaak het geval bij parentificatie, liggen fysieke klachten op de loer. Spanning moet er immers ergens uit en als stress niet afneemt, zie je (vage) lichamelijke klachten ontstaan. Genoeg reden dus om op tijd met het kind en de ouders in gesprek te gaan als je het vermoeden hebt dat een hooggevoelig kind (onbewust) te veel zorgt en uit de kind-rol treedt. |
IreneBen jij HSP? Volg me op Medium voor blogs (Engels) Archives
May 2022
Categories
All
|
RSS Feed