'Hoe maak je een hoogsensitief kind weerbaarder?' wordt wel eens gevraagd in bijeenkomsten. Ik probeer meestal door te vragen om te kijken waar deze vraag vandaan komt; gaat het om hoogsensitieve kinderen die veel -of te snel- huilen? Gaat het om een kind dat zich alles heel persoonlijk aantrekt? Maken ouders zich zorgen, of professionals?

In een blog gaat verder vragen natuurlijk niet, en ik kan ook niet op alle mogelijke scenario's ingaan. Wil je meer weten na deze blog, of heb je opmerkingen, stuur me gerust een mailtje!

Eerst even over huilen
Veel of snel huilen kan -afgezien van huilen door pijn natuurlijk- een signaal van overprikkeling zijn. Wat je dan zou willen is niet zozeer dat een kind weerbaar wordt, maar onderzoeken wat de oorzaak is van de overprikkeling of bijdraagt aan de overprikkeling, of dat die steeds voorkomt.

Zit het kind misschien midden in de klas, waardoor het prikkels opvangt van alle kanten, en zou een plekje langs de muur rustiger zijn? Is het te druk in de klas of op het schoolplein, en zou het helpen als het kind zich af en toe even kan terugtrekken in een leeshoek/stiltehoek? Wordt een kind overvraagd (of juist ondervraagd) waardoor de lessen niet aansluiten? Is er iets aan de hand in een vriendengroep? 

Overprikkeling kan ook komen door thuissituaties die te veel vragen van het kind; een ziek familielid, een verbouwing die al maanden duurt, zorgen om geld, enz. 

Als je motivatie om een kind weerbaarder te willen maken, is dat het veel huilt, dan zou je in eerste instantie ook kunnen denken aan overprikkeling, en onderzoeken waardoor dat wordt veroorzaakt.

Weerbaarheid
Weerbaarheid is een term die vaak genoemd wordt als eigenlijk bedoeld wordt 'een dikkere huid kweken', je niet alles zo aantrekken, beseffen dat een ander soms alleen maar een grapje maakt, etc.

Maar wat is weerbaar -of veerkrachtig- zijn eigenlijk? Ik vond een paar Engelse definities van de vertaling van weerbaarheid, ofwel veerkracht, resilience: 

Cambridge Dictionary:
'The ability to be happy, successful, etc. again after something difficult or bad has happened'

Merriam-Webster:
'An ability to recover from or adjust easily to misfortune or change'

Met andere woorden: weerbaar zijn is het kunnen omgaan met tegenslag, door ervan te herstellen en jezelf te herpakken, of door je aan te passen aan de nieuwe omstandigheden.

Niet dat waar wij meestal aan denken: harder zijn, meer kunnen hebben.

En...
...Is zich goed kunnen aanpassen, meebewegen, nou net niet een van de eigenschappen van hoogsensitieve kinderen?

HSP passen zich relatief gemakkelijk aan een nieuwe klas, aan een nieuwe omgevingen of andere omstandigheden. Ze stemmen zich immers continue af op hun omgeving, de voelsprieten staan van nature meer naar buiten gericht dan op zichzelf. Ze voelen aan wat gebruikelijke omgangsvormen zijn, wat er van hen wordt verwacht. Ze pikken subtiele signalen op die vertellen hoe de hiërarchie in een klas of vriendengroep is, hoe een ander zich voelt..enz.

Andere betekenis toekennen
Waar wij bij weerbaarheid meestal aan denken, is niet het zich kunnen aanpassen, maar aan stoerheid, van je afbijten, stoïcijns dingen van je rug af laten glijden, niet geraakt worden. Alles wat 'niet-gevoelig' is dus.

Door wrijving ontstaat glans, wordt gezegd. En met die wrijving moet je kunnen omgaan. Dan ben je weerbaar.

Ik vraag me af of dat zo is.

Een dikke huid hebben en stoer zijn, is bij lange na niet de enige manier om jezelf staande te houden. Je zou zelfs kunnen zeggen dat die dikke huid, die ijzeren kracht je minder ver brengt dan het vermogen om je aan te passen.

Wie is weerbaarder?
Als je bovenstaande Engelse definities nog even in gedachten neemt, wie zou er sneller de draad weer kunnen oppakken na een vervelende gebeurtenis? Degene die over een groot aanpassingsvermogen beschikt, of degene die stoer is maar niet de sensitiviteit heeft om aan te voelen wat de omstandigheden van hem vragen?

De ene manier van coping is per definitie niet beter dan de andere manier. Het ligt immers maar net aan de omstandigheden, aan andere karaktertrekken en aan de situatie waarin je het kind weerbaarder zou willen zien. Ik pleit dus ook niet tegen de copingstijl waarbij je meer van je rug laat afglijden of een dikkere huid hebt. 

Benadruk de kracht van HSP
Wat ik probeer, is te laten zien dat we misschien niet altijd de juiste definitie in ons hoofd hebben als we praten over weerbaarheid.

Het zou hoogsensitieve kinderen enorm helpen als we hun compassie en empathie zouden zien als grote kracht. Hun aanpassingsvermogen en sensitiviteit voor de omgeving zijn immers juist de eigenschappen die maken dat ze (wel) weerbaar zijn!

Laten we dat dan benadrukken, laten we hen helpen om te vertrouwen op hun eigen flexibiliteit. 

'Stoerder maken' ondermijnt zelfvertrouwen juist
Laten we niet proberen hooggevoelige kinderen harder, stoerder of stoïcijnser te maken. Wat je dan doet namelijk, is hen indirect vertellen: er is iets mis met jou. Je bent niet sterk genoeg. Je functioneert niet. Je moet veranderen. Je moet van je afbijten, jij bent te zwak.

Dat ondermijnt juist hun eigenwaarde en zelfvertrouwen.

Ze zullen nog onzekerder worden, zichzelf gaan veroordelen en proberen hun gevoelens te onderdrukken, waardoor ze later vaak vastlopen.

Empathie: pijn van een ander voelen
Waarom bijt een hooggevoelig kind niet van zich af?

Omdat het heel erg goed weet (en voelt!) dat het een ander pijn doet, dat het die ander kwetst. Dat druist dwars in tegen zijn/haar empathie en compassie. Zij worden daardoor zelf ook geraakt: ze voelen zich niet sterker, ze voelen zich juist rotter.

Hoogsensitief kind kan niet 'niet geraakt' worden
Is je doel dat een kind dingen minder persoonlijk opvat - is dat de 'weerbaarheid' die je zoekt - dan helpt het om het kind te laten vertellen wat het ervaart. Zonder dat je ingrijpt, en zonder het verhaal af te kappen. Geen dooddoeners als 'daar moet je je gewoon niks van aantrekken'. Daar heeft het kind namelijk niets aan want hoogsensitieve kinderen worden wel geraakt, dat is het hele punt van hoogsensitiviteit. Er is geen knopje dat je om kan zetten om maar minder prikkels te ervaren en minder geraakt te worden. HSP staan altijd AAN.

Volgens mij bereik je meer als je hoogsensitieve kinderen het gevoel geeft dat ze mogen zijn wie ze zijn, en dat betekent dus ook dat ze veel mogen voelen. Dat bouwen aan zelfvertrouwen zorgt ervoor dat ze zich gemakkelijker kunnen aanpassen en is dus juist wat hen zal helpen om mee te bewegen met het leven.


Bij pesten ligt de zaak veel gecompliceerder natuurlijk. Als professionals weten jullie waarschijnlijk beter dan ik welke wegen je dan kunt bewandelen met ouders en kinderen. Maar ook dan geldt dat je niet kan zeggen dat het hoogsensitieve kind maar minder gevoelig en stoerder moet worden. Daarmee bereik je het tegenovergestelde.