 Een rollenspel.. Niet voor een training, maar in het gewone leven. Spelen we niet allemaal verschillende rollen? Misschien kun je wel stellen dat we verschillende maskers op hebben. Denken we dat we bepaald gedrag moeten vertonen omdat dat nu eenmaal hoort bij onze functie, onze positie, onze rol?
Ouders kunnen wel eens met hun handen in het haar zitten omdat ze niet weten hoe om te gaan met de slapeloze nachten van hun kinderen, het verschil in gedrag op school en thuis, de drift- of huilbuien bij overprikkeling, de moeite die het kost om het kind groente te laten eten, ga zo maar door. Vaak kijken we bij dat soort vragen naar het (hoogsensitieve) kind. Dat raakt immers te snel overprikkeld, "moet" zich leren ontspannen of heeft hulp nodig. Maar hoe zit het met de ouders? In hoeverre kunnen zij steun gebruiken? Zou het goed voor ze zijn om eens horen dat de lat omlaag mag? Ouders denken wel eens dat ze een soort 'supermom' of 'superdad' moeten zijn. Dat ze alles in 1 keer goed moeten doen in de opvoeding, alle antwoorden moeten hebben en ten koste van alles moeten voorkomen dat hun zoon of dochter even niet zo lekker in zijn/haar vel zit. Maar ouders zijn ook maar mensen. Mensen die al doende mogen ontdekken hoe het werkt, een (hoogsensitief) kind opvoeden. Als de lat steeds maar op het niveau "perfect" ligt en ouder(s) enorm gespannen zijn, wat denk je dat hun zoon/dochter (hooggevoelig of niet) daarvan merkt? Los van contact met professionals, hoe vaak krijgen ouders tegenwoordig (ongevraagd) advies over opvoeden? In bladen, televisieprogramma's, sociale media, fora op sites voor ouders, op het schoolplein, van familie en vrienden, kennissen, om maar een paar voorbeelden te noemen. We vinden al gauw iets van elkaar en delen die mening (via sociale media) ongezouten met anderen. Dat geldt ook voor meningen over hoe een ander zijn/haar kind opvoedt. We lijken te vergeten dat elk kind wel eens struikelt. En elke ouder ook! Dat is niet meer dan normaal. Het hoort erbij. Is onderdeel van de groei die je doormaakt, als kind en als ouder. (hooggevoelige) Ouders kunnen door de hoeveelheid informatie en soms lijnrecht tegenover elkaar staande adviezen onzeker worden en overprikkeld raken. Je helpt hen als je daarover kunt praten met ze. Vraag gewoon eens hoe ze hun rol als ouder ervaren? Wat moeten ze allemaal van zichzelf? Krijgt hun kind te zien wie de ouder echt is of ziet het kind het masker 'perfect ouderschap'? Bij hooggevoelige ouders, vraag gewoon eens hoe ze die sensitiviteit inzetten bij het opvoeden? Is het een kracht (goed aanvoelen wat zoon/dochter nodig heeft) of eerder een last (overprikkeld raken door alle adviezen)? Wat zou hen helpen om steviger in de schoenen te staan? Opvoeden is een leerproces. Mensenwerk. Gelukkig maar :)
0 Comments
 Vermoeid zijn, vage pijntjes hebben, mezelf nauwelijks uit de deur krijgen als het buiten donker is of regent, een to-do list die steeds langer wordt omdat ik me nergens echt toe kan zetten en piekeren over van alles en nog wat. Voor mij zijn dat signalen dat ik overprikkeld ben, te veel van mezelf geeist heb. In die zin zitten twee 'key words': eisen en mezelf. Eisen. Is het wel allemaal zo ontzettend belangrijk wat we moeten van onszelf? Het woord impliceert dat iets ontzettend dringend is. Beslist noodzakelijk. Maar wat is nu werkelijk noodzakelijk? Is het erg als je een keertje een uurtje later naar je werk gaat? Een keertje pizza haalt in plaats van kookt? Een afspraak afzegt? Vaak verlangen we veel meer van onszelf dan onze omgeving dat doet. Je denkt dat je van alles "moet" en voelt je misschien klem zitten tussen allerlei verplichtingen. Zeker als HSP kun je een bijna overdreven plichtsgevoel hebben. Maar zit je echt zo vast, of is er ruimte? Hoe zou je reageren als je vriend(in) of een collega tegen je zegt dat het hem/haar even te veel is en dat hij/zij een paar dagen vrij neemt? Denk je dan "Zo, da's lef hebben! Zomaar een paar dagen ertussen uitknijpen in een van de drukste periodes van het jaar"? Of bewonder je misschien dat diegene zijn/haar grenzen aangeeft? Durft te zorgen voor zichzelf, ook al is het een van de drukste periodes van het jaar...?  Als jouw agenda er zo uitziet als die van mij, dan ga je best een drukke periode tegemoet tot de feestdagen. En als jij, net als ik, het wat benauwd krijgt van die volgeplande weken, hoe ga je dan zorgen voor ontspanning? Wat worden jouw "me time" afspraken in je agenda? Wat mij helpt? Afspraken die echt geen haast hebben, verzetten. Een middag in de keuken met een muziekje om verschillende soorten soep te koken en in te vriezen (pompoensoep is favoriet!). De hond van m'n zus meenemen voor een lange wandeling over het strand, tekenen of met een goed boek op de bank 'cocoonen'. Werk je met kinderen/tieners en herken je het "druk, druk, druk" zijn bij hen? Misschien kun je het volgende eens proberen. Simpel maar doeltreffend. Pak twee grote vellen papier en een stapel post-its. Op de post-its kunnen ze tekenen of schrijven wat allemaal "moet". Het ene vel papier is voor de absoluut noodzakelijke afspraken & to-do's. Op het andere vel plakken ze post-its die kunnen worden uitgesteld of niet zo belangrijk zijn. Waarschijnlijk beginnen ze met een overvol "Noodzakelijk" blad en een bijna leeg "Kan ook later" blad. Ga dan eens in gesprek: waarom is iets bloedspoed? Wat levert een afspraak op en wat kost het (aan tijd/energie)? Is iets zo belangrijk dat je er over 5 jaar nog prioriteit aan zou geven of ben je het dan allang vergeten? Hoe pakken andere kinderen het aan (zeggen die wel eens een afspraak af?), etc.. Voordeel van post-its is dat het geen in marmer gebeitelde afspraken zijn -> ze kunnen van het ene naar het andere vel papier :)  Ken je dat? Dat je soms maar blijft twijfelen over iets? Steeds maar blijft malen? Je wilt wel maar, ... Het lijkt op papier een geweldige baan, maar ... Ze zeggen dat iets het beste voor je is, maar ... Vaak ben je op dit soort momenten uit contact met je eigen kern, je gevoel. Als ratio botst met intuïtie komen HSP moeilijk tot actie. Het "klopt" namelijk niet. En dat vinden we niet zo fijn :) Dus blijven we doorgaan met overwegen en heroverwegen. Je ziet dit ook bij kinderen en tieners die moeilijk kunnen kiezen. Steeds vragen wat ze zullen doen, wat jij aanraadt? Of heel goed weten wat een vriendje of leerkracht vindt maar zelf er toch niet helemaal voor kunnen/durven gaan. Wat kun je dan doen? Hoe kom je erachter wat wel de beste keuze, de beste stap is? Je lichaam is je kompas. Wringt er iets, krijg je het benauwd als je ergens aan denkt, word je misselijk...luister dan! Fysieke reacties kunnen boekdelen spreken. Alleen drukken we het vaak weg, "zeker iets verkeerd gegeten"; "zullen we even een raampje open zetten?" Natuurlijk kun je ook misselijk zijn van een bedorven broodje, maar als het heel plotseling op komt zetten op een moment dat jij aan het piekeren of twijfelen bent, dan is het de moeite waard om even een time-out te nemen, jezelf af te vragen waar dat gevoel vandaan komt, of het misschien zou kunnen betekenen dat een situatie of besluit niet het beste is voor je. Is het een "JAAA" - dan voel je dat echt! Dan komt alles samen, klopt het en stuiter je van plezier en enthousiasme. Dan kun je niet wachten om aan de slag te gaan, om iemand weer te zien, of te gaan reizen, vul maar in.. Voel je dat enthousiasme niet? Is het een 'Mwah, ja, zou eventueel kunnen' of een 'maar'? Dan is het (dus) een "NEE". Niet het juiste moment, niet de juiste baan, de beste opleiding voor je, etc. Jouw "NEE" zegt niets over de kwaliteiten van een persoon, situatie, de baan of de opleiding. Het zegt alleen iets over of het voor jou, op dit moment, goed is of niet. That's all. "if it's not an absolute yes, it's a NO!"
 De afgelopen weken heb ik gekeken naar de Sensitivity Summit die wordt georganiseerd door Melissa Schwarz, een Amerikaanse HSP coach die ik al een tijdje volg. Elke dag verstuurt ze een video van gesprekken die ze heeft met experts op het gebied van hooggevoeligheid, sensation seeking, sensory processing en aanverwante thema's.
Erg inspirerend en wat mij betreft een mooie mix van onderwerpen. Is de informatie helemaal nieuw? Nee, maar ik vind het prettig om regelmatig van collega's te horen hoe zij in gesprek gaan over hooggevoeligheid en hoe ze denken over weerbaarheid, onderwijs, e.d.. Wat me ook nu weer opvalt, is het verschil tussen de V.S. en Nederland als het gaat om het maken van onderscheid tussen verschillende vormen van hooggevoeligheid. Waar hoogsensitiviteit in Nederland nu aarzelend geaccepteerd lijkt te worden, volstaat in de V.S. de term "highly sensitive" eigenlijk al niet meer. Als je dat zegt, wordt vervolgens gevraagd welke vorm van hooggevoeligheid je bedoelt. Labels als "introvert sensitive sensation seeker", "sensitive upstart" of "vibrant sensitive" lijken wat ver gezocht misschien, maar laten wel zien dat de HSP en het HSK niet bestaan! Een etiket kan helpen om herkenning te geven, maar is niet allesbepalend. We moeten echt kijken naar het individuele kind. Naar gedrag, naar andere karaktereigenschappen, naar opvoeding, fysieke fitheid, etc.. In een van de gesprekken tijdens de Summit werd nog een treffende uitleg gegeven over hooggevoeligheid voor kinderen. Als zij aan andere kinderen willen uitleggen wat hooggevoeligheid inhoudt, kunnen ze een badkuip als voorbeeld nemen. Als water staat voor prikkels, loopt bij hoogsensitieve mensen het bad sneller vol (of over) en langzamer leeg als je de stop eruit haalt. Bij niet-hoogsensitieve mensen loopt het bad langzamer vol en sneller leeg. Wil je nog aansluiten bij de Summit? Hij loopt nog door tot 14 oktober.  Hoogsensitieve kinderen hebben een bijzonder scherp gevoel voor 'wat hoort'. Sommige dingen 'doe je gewoon niet', omdat anderen er last van hebben of omdat het niet eerlijk is. Of gewoon omdat het nu eenmaal de regel is, dat je niet door rood rijdt, bijvoorbeeld :)
Rekening houden met iemand('s gevoelens) is meestal een soort tweede natuur, ze denken er niet eens over na. Totdat ze zien dat anderen niet zo zijn. En dan kan het wel eens vies tegenvallen dat je vriendje dingen op sociale media deelt die jij in vertrouwen hebt verteld. Of doet het pijn als je op het jeugdjournaal ziet hoe wordt omgegaan met leeftijdsgenootjes die uit een vluchtelingenboot op zee worden gevist. Van nature een sterk ethisch besef. Dat soms zorgt voor teleurstelling of desillusies. Of voor twijfel en onzekerheid: ben ik zo afwijkend dat ik vind dat dit niet kan? Hoe ga je daar nou mee om als ouder of professional? Moeten we hooggevoelige kinderen vertellen dat de wereld nu eenmaal hard is? Dat de meeste mensen helemaal niet zo bezig zijn met anderen? Dat niet iedereen hetzelfde 'goed' en 'fout' vindt? De afgelopen week kreeg ik een paar pittige vragen en verhalen te horen. Ik weet veel van hoogsensitiviteit, geef al jaren trainingen en advies, maar soms is ervaring en kennis niet genoeg. Schuurt het en schrijnt het. Doet het pijn. Ik weet niet hoe je aan een jongetje van 9 moet uitleggen waarom hij door een vriendje 'te kakken wordt gezet' op sociale media. Wat zijn de juiste woorden om aan een meisje van 7 uit te leggen wat er aan de hand is op Lesbos? Misschien is het wel het beste om kinderen mee te geven dat - ook als het zo is dat anderen dingen doen die je niet begrijpt of die jou pijn doen - dat niet betekent dat jouw gevoel van goed of fout niet klopt. Dat dat niet betekent dat jij afwijkend bent of maar 'gewoon moet wennen aan een harde wereld'. Je mag geraakt worden. Dat maakt je mens..  Naar aanleiding van dit artikel in het AD van 5 september 2019 over overbeschermende ouders.
Het woord kindermishandeling zou ik niet gebruikt hebben maar ik herken de zorgen over minder weerbaarheid en zelfoplossend vermogen van kinderen wel bij deelnemers aan SaHa's trainingen. Curling-ouders komen ook vaak aan bod als het gaat om hoogsensitieve kinderen. Hooggevoeligheid is echter geen reden om overbeschermend te zijn, alle obstakels voor een kind te verwijderen. Beter is het om het kind te helpen leren vertrouwen in & op zichzelf. Helemaal voor een vak 'levenskunst' op school, waarvoor een pleidooi wordt gehouden in het artikel. Een vak waarbij kinderen leren dat het leven niet altijd perfect is (of hoeft te zijn), leren omgaan met emoties, dus bijvoorbeeld dat het heel normaal is dat je niet altijd vrolijk bent. Ook voor ouders verlaagt dat de druk: is je kind somber of overprikkeld dan betekent dat niet dat jij als ouder niet genoeg 'je best' doet. Leven is leren. Hooggevoelige kinderen leren alleen met prikkels omgaan als ze prikkels ervaren! Volgens mij kun je niet vroeg genoeg leren dat 'leven met een 7' ook ok is. Steeds maar de beste, de populairste, de mooiste, de vrolijkste, etc. 'moeten' zijn, legt een enorme druk op kinderen en volwassenen. Als je meer wilt lezen of horen over dit thema, ik vind Damiaan Denys en Dirk de Wachter ook altijd heerlijk nuchter hierover spreken. Zij zeggen bijvoorbeeld dat we beter kunnen accepteren dat tegenslag, verdriet of somberheid gewoon horen bij leven ;)  Spiritualiteit. Voor veel mensen een lastig woord. Geassocieerd met 'zweverigheid', soms weerstand maar ook nieuwsgierigheid. Wat is het precies? En wat is de relatie - als die er überhaupt is - met hooggevoeligheid?
Voor mij heeft spiritualiteit verschillende componenten. Het besef dat er meer is tussen hemel en aarde dan wij kunnen waarnemen of meten. De verbinding tussen mind, body & soul. Het weten dat we deel zijn van een groter geheel. Of op aarde zijn met een doel. Niet om de beste cijfers van je eindexamenjaar te halen, rijk of bekend te worden. Maar om je beste leven te leiden. Welke invulling je daaraan ook geeft. Daarbij hoort vertrouwen hebben, moeilijke beslissingen durven nemen, naar links gaan als anderen naar rechts gaan, misschien eenzaamheid, doorzettingsvermogen, vallen en weer opstaan. Maar wat is dan dat doel? Waarom ben je hier? Veel (hoogsensitieve) mensen vragen zich dat af (voor de goede orde: nee, zeker niet alleen hoogsensitieve mensen). De link met hooggevoeligheid zit 'm denk ik, in het (soms obsessief) zoeken naar verklaringen en redenen. Het moeilijk vinden om iets 'gewoon te laten zijn'. Alles willen begrijpen. Willen weten 'waarom..?'. Behoefte hebben aan een soort van houvast. Doe ik wel wat ik 'zou moeten doen'? Doe ik het wel goed? "Papa, hoe komen we hier?" ~ "Mama, waarom ben ik hier?", zijn vragen die door iedere ouder anders zal beantwoorden, vanuit zijn/haar eigen religie of levensbeschouwing. In deze blog dus geen "je-kunt-het-beste-dit-antwoorden-tip". Wel: ga in gesprek. Vraag je kind wat hij/zij denkt, of hoopt, of graag zou willen. Deel je eigen gedachten of hoop. Niet: de vraag weghonen met antwoorden als "nou gewoon, DAAROM" of "jij altijd met je serieuze / lastige / moeilijke vragen". Laat merken dat deze vragen gesteld mogen worden. Wat je overtuiging ook is, ook al heb je misschien geen pasklaar antwoord. Zeggen dat je iets niet weet, is ook een optie. Sterker nog, misschien leidt het wel tot een verrassend gesprek met je zoon of dochter. En, maar nu ga ik misschien wel ver voor een aantal lezers, als je gelooft in synchroniciteit, wordt de vraag 'waarom zijn we hier?' misschien wel gesteld op een moment dat jij 'm mag horen. Is het een moment om even stil te staan bij wat echt belangrijk is, waar je energie en tijd in wilt stoppen :)  Hoe heerlijk was de zomer? Heb je genoten van een paar weken vrij en misschien wel een vakantie? Maar ben je, net als ik, ergens ook niet blij dat je weer in het normale dagelijkse ritme komt?
Voor hoogsensitieve kinderen heeft dat normale ritme zo z'n voordelen. De meeste HSK voelen zich het beste bij regelmaat en structuur. Weten hoe je week er globaal uitziet, terug in je vertrouwde omgeving zijn, in je eigen bed slapen en je vriendjes en vriendinnetjes in de buurt..allemaal prettige dingen. Dit is echter ook een periode van wennen. Het kost even tijd om te schakelen van de vrijheid die een kind in de vakantie heeft, naar het dagelijkse ritme van op tijd opstaan, op tijd naar bed. Terug naar school met een nieuwe meester of juf, andere klasgenootjes, etc. Gaat een kind van de basisschool naar de middelbare school, of begint het na een verhuizing op een hele nieuwe school dan is dit helemaal een spannende periode. Een tijd waarin ouders zouden kunnen merken dat hun zoon of dochter piekert, niet naar school wil of niet goed slaapt. Welke adviezen kun jij deze ouders geven? Een paar tips:
Wil je meer weten, neem gerust contact op. Heb je aanvullingen, ik hoor het graag :)  Misschien heb je het de afgelopen dagen gemerkt bij de (hoogsensitieve) kinderen met wie je werkt, of als je zelf HSP bent: bij hoge temperaturen ervaren hooggevoelige kinderen/personen meer 'klachtjes' en zitten ze vaak minder lekker in hun vel.
Dit komt, ruwweg, door twee oorzaken: 1) De temperatuur an sich; het lichaam is warm, kleding plakt, de zon schijnt fel, je eet anders -of later- en drinkt meer en door je slaapt meestal slechter, terwijl een goede nachtrust juist zo broodnodig is voor de verwerking van prikkels. 2) Het kost tijd om te wennen aan het andere leefritme dat we 's zomers aannemen om zo goed mogelijk om te gaan met de warmte; waarschijnlijk ben je meer buiten en ga je later naar bed terwijl anderzijds (nu het nog geen vakantie is) de normale gang van zaken doorgaat: je gaat naar school of werk en hebt vergaderingen en afspraken die (extra) energie kosten. Leuk dit...maar wat doe je eraan? Op de temperatuur hebben we weinig invloed natuurlijk. We kunnen hooguit zo goed mogelijk proberen de warmte buitenshuis / buiten school of kantoor te houden en ons zo luchtig mogelijk kleden. Toch een paar tips:
Dit geldt ook voor jezelf als volwassen HSP: als je last hebt van de hitte, plan dan je agenda niet overvol bijvoorbeeld. Informeer naar een tropenrooster op je werk. Pak de fiets i.p.v. een bomvolle, warme metro in te stappen. Zorg ervoor dat de overprikkeling van de warmte in balans wordt gebracht door jezelf op een ander vlak meer rust of vrijheid te gunnen. Ik wens je een heerlijke zomer!  Afgelopen vrijdag gaf ik een training over hoogsensitieve kinderen en liet daar een filmpje zien dat precies in beeld brengt hoe we energie overnemen van elkaar. Dat klinkt wellicht wat zweverig maar je herkent het allemaal wel waarschijnlijk: als je collega’s vrolijk zijn en er wordt de hele middag gelachen om grappen en grollen, dan is de kans vrij klein dat je met een chagrijnige bui blijft rondlopen. Het filmpje, zie hieronder, laat dit heel treffend zien. HSP nemen heel gemakkelijk emoties of het humeur van anderen over, veelal zonder dat ze daar erg in hebben. Daarom is lichaamsbewustzijn voor HSP de sleutel om niet ‘leeg te lopen’ op de energie van mensen in hun omgeving. Als je goed ‘in je lichaam zit’ en je bewust bent van je houding, je ademhaling en wat je voelt, is er eenvoudigweg minder ruimte voor externe prikkels zoals emoties van anderen. Ook kinderen kun je al helpen om hierin te oefenen. Google eens op Qigong + boom of Yoga + boom en je vindt een paar mooie oefeningen, of neem contact op dan mail ik je een oefening.  Overprikkeling door externe factoren kunnen we meestal goed duiden: de muziek op het feestje staat te hard, het is te warm op kantoor, of de buurman verbouwt al 3 maanden met veel plezier z’n keuken :)
Ook innerlijke processen, zoals piekeren, kunnen leiden tot overprikkeling en daar zijn we ons vaak iets minder bewust van. Piekeren kan te maken hebben met het ervaren van onmacht, (faal)angst, of iets niet onder controle hebben. Als het niet goed gaat met je organisatie, vraag je je af of je er volgend jaar nog wel werkzaam bent. Bij onverklaarbare lichamelijke klachten, pieker je of het ernstig is, etc. Herkenbaar? Op een gegeven moment zijn de meeste mensen echter ook weer afgeleid of kunnen ze hun zorgen relativeren. HSP hebben daar vaak meer moeite mee. Wat maakt dat HSP zichzelf compleet kunnen overprikkelen door te blijven piekeren? Er zijn talloze redenen of oorzaken van piekergedrag, ik bespreek er in deze blog drie. 1) ALLEREERST: DE HOOGSENSITIVITEIT an sich Alles tot in detail bekijken en vanuit elk mogelijk perspectief analyseren, is namelijk precies wat bedoeld wordt met het ‘diepgaand verwerken’ van prikkels: het onderscheidende kenmerk van hooggevoeligheid. HSP zijn zich hiervan vaak niet eens bewust. 2) Onzekerheid over de eigen capaciteiten en/of te weinig zelfvertrouwen. In plaats van erop te vertrouwen dat ze kunnen omgaan met wat er op hun pad komt, proberen HSP te bedenken wat er allemaal zou kunnen gebeuren en wat dan vervolgens de beste actie of reactie is. Alles om maar niet voor verrassingen te komen staan (en eventueel te 'falen'). 3) Gedrag wordt gestuurd door gedachten maar gaat in tegen intuïtie. Handelen op basis van intuïtie wordt lang niet overal geaccepteerd in onze maatschappij. HSP hebben een sterk ontwikkeld onderbuikgevoel maar vallen niet graag op als buitenbeentje. Dus wordt vaak gekozen voor een verstandelijke beslissing die ze kunnen uitleggen aan hun omgeving. Gaat dat rationele besluit echter regelrecht in tegen hun gut feeling, dan geeft dat spanning en blijven ze zoeken naar manieren om die spanning op te heffen. Tips voor piekergedrag bij HSK
Wat helpt jou om te stoppen met piekeren?  Het klinkt zo simpel hè? Jezelf op de eerste plaats zetten. Luisteren naar je lichaam. Doen wat goed is voor je gezondheid & welzijn..
Maar je bent niet alleen op de wereld. Wat als 'goed voor jouw welzijn' niet matcht met 'goed voor het welzijn van je partner en kinderen'? Wat als 'jezelf op de eerste plaats zetten' niet aansluit bij wensen van je werkgever, collega's, cliënten? Je wilt je kinderen het beste van jezelf kunnen geven. De hypotheek of huur moet worden betaald. Je ouders hebben misschien mantelzorg nodig. Je partner en jij zijn ook meer dan elkaars huisgenoten. Dus... wat doe je dan? Dat is een vraag die me vaak gesteld wordt. Meestal door mensen die heel veel van zichzelf eisen. Op het randje van burn-out zitten soms. Heb ik een kant-en-klaar antwoord? Nee. Iedereen zit in een andere situatie. Maar het is vaak wel mogelijk om lucht te creëren. Om je werk anders in te richten bijvoorbeeld. Misschien door deels thuis te werken, door iets minder uren te werken. Ook voor de thuissituatie: misschien kunnen huishoudelijke taken anders verdeeld worden, kan iemand bijspringen. We hoeven niet alle ballen in de lucht te houden. Een idee dat zeker bij HSP wel vaak leeft: we moeten het allemaal voor elkaar krijgen. Op tijd. En perfect. Geef jezelf lucht, ruimte om eens alleen te gaan wandelen, ongestoord een boek te lezen, te sporten. Plan 'me time' in! Je zult merken dat dat je goed doet, al is het maar 10 minuten per dag. Is dat meteen een oplossing voor alles? Opnieuw: nee. Maar vaak gaan we ervan uit dat de ander wel ziet dat het niet goed gaat met ons. Helaas, dat is niet zo. De eerste stap is altijd: PRAAT. Ga met je partner, familie, werkgever, collega's in gesprek. Vertel wat je voelt. Wat je nodig hebt. Dat mag. Ze zullen misschien verbaasd staan omdat je de indruk wekte het allemaal prima te redden. Misschien zijn ze heel erg blij dat ze iets voor je kunnen betekenen.. Als je er niet over begint, weet je het niet. Zelfs als je niet meteen de steun krijgt die je wenst, zal het goed voelen om voor je eigen welzijn / gezondheid / behoeften op te komen. Door jezelf te uiten in plaats van alles maar weg te drukken en door te kachelen, maak jij jezelf belangrijk. En daarmee begint het: hoe belangrijk vind je jezelf? Ter inspiratie, lees ook dit interview met Joke Hermsen uit de Volkskrant van afgelopen weekend, zij zegt daarin "Je kunt niet goed voor de ziel van een ander zorgen als je niet goed voor je eigen ziel hebt gezorgd".  Met hooggevoeligheid word je geboren. Voor de goede orde (excuses, als ik mezelf herhaal maar het wordt nog vaak door elkaar gehaald): hooggevoeligheid is niet hetzelfde als prikkelgevoeligheid.
Waar het bij hooggevoeligheid om gaat - het onderscheidende kenmerk - is de diepgaande verwerking van informatie. Je kunt op latere leeftijd prikkelgevoeliger worden, bijvoorbeeld tijdelijk in een periode van veel spanningen en stress of als gevolg van een trauma. Maar dan spreken we niet van hooggevoeligheid. Zo'n 15% van de baby’s is hooggevoelig. Het herkennen is echter lastig op die leeftijd. Elke baby huilt, elke baby reageert (als alles goed is) op signalen van de omgeving en je kunt als ouders of professionals niet goed bepalen of de verwerking van prikkels meer tijd & energie kost. Naarmate een kind ouder wordt, kun je hoogsensitiviteit herkennen en gedrag beter verklaren. De eigenschap verandert niet, maar we herkennen ‘m. Hoogsensitiviteit is niet allesbepalend voor gedrag. Ook andere factoren als opvoeding, fitheid en omgeving spelen een rol. In de puberteit, als de hormonen door je lijf gieren, ben je niet alleen hoogsensitief maar ook gewoon een tiener, net als leeftijdsgenoten. Je ontwikkelt je karakter, je zelfbeeld, leert op eigen benen staan en hoe je je het beste kunt voorbereiden op toetsweken, je krijgt te maken met groepsdruk, sociale media, e.d. Net als bij baby’s kan het lijken alsof de hoogsensitiviteit bij tieners opeens in meer of mindere mate aanwezig is. De tiener die in skinny jeans en strakke truitjes met elastiek in de mouwen loopt, de ene na de andere sociale activiteit plant en naar dance festivals gaat, lijkt misschien niet hoogsensitief maar is het nog wel. De tiener die zich juist afsluit van zijn/haar omgeving omdat schooldagen en proefwerken veel energie kosten, is niet ‘erger hooggevoelig’ dan een paar jaar eerder maar wordt misschien overvraagd. Balans is het toverwoord. De drukke tiener heeft ook ‘oplaadtijd’ nodig, de ‘stille’ tiener kan juist baat hebben bij gezelschap in ontspanning, zoals sport. Niet elke hooggevoelige tiener heeft hetzelfde nodig en reageert hetzelfde. Daarom; kijk naar het individuele kind, andere karaktereigenschappen, de omgeving en de levensfase waarin hij/zij zich bevindt, niet naar het label hoogsensitiviteit. De hooggevoeligheid is een eigenschap die als ‘t ware mee beweegt met je leeftijd. Als kleuter loop je tegen andere dingen aan dan als tiener en als tiener weer tegen andere dingen dan als volwassene. Gewoon omdat je je als mens ontwikkelt en door verschillende fases gaat :)  “Wat nou als ik zelf hoogsensitief ben,” wordt me wel gevraagd door professionals die ik train, “hoe kan ik het beste omgaan met alle prikkels op m’n werk?”
Prikkels waar het bij die vraag om gaat, zijn meestal niet de sensorische maar de innerlijke: de nacht(en) voor of na een slecht nieuws gesprek niet kunnen slapen, fysiek last hebben van spanning die in een team hangt, of blijven twijfelen over besluiten. Je ‘mind’ op stil zetten is moeilijker dan de volumeknop van de radio lager draaien of zorgen voor zonwering. Juist het zo bezig zijn met gesprekken, opmerkingen, sfeer - ook als je allang weer thuis bent - is wat bedoeld wordt met 'diepgaande verwerking' - het onderscheidende kenmerk van hoogsensitiviteit. Je wordt niet alleen emotioneel meer geraakt omdat je bijvoorbeeld de onmacht of wanhoop van cliënten of patiënten beter aanvoelt dan een niet-HSP; je bent ook langer bezig met het verwerken van alle informatie die je binnenkrijgt. De drempel om bij collega's te delen wat je voelt, kan hoog zijn. Bij dit soort overprikkeling wordt immers vaak gezegd “je moet je niet alles zo aantrekken..” Goedbedoeld advies maar een uitspraak waar de meeste HSP weinig mee kunnen. Er zijn wel een paar handvatten en reminders waar je iets aan kunt hebben. Hier deel ik er een paar. Heb je behoefte aan meer, neem dan gerust contact op met me.
 Wist je dat het letterlijk in de hersenen te zien is als je geniet van muziek? Luisteren naar muziek die je mooi vindt, stimuleert de aanmaak van dopamine, het gelukshormoon. Van dit gegeven wordt dankbaar gebruik gemaakt door bijvoorbeeld adverteerders en winkelketens maar muziek wordt ook ingezet in de zorg, in de zorg voor mensen met dementie. Herinneringen aan muziek blijken niet verloren te gaan, ook als andere herinneringen wel verdwijnen. Muziek biedt troost, neemt je mee in herinneringen of naar een fantasiewereld. Van muziek kun je genieten in je eentje, maar het is ook bij uitstek iets dat mensen onderling verbindt. Omdat muziek je tot op je ziel kan raken, is het onderdeel van de 'rescue kit' voor veel HSP: als instant pepmiddel of juist om te kalmeren bij overprikkeling. Een favoriet van mij: Deze vind ik heerlijk tijdens het autorijden...weg is m'n filestress :) Hoe zit dat bij jou? Gebruik jij wel eens bewust muziek om je energieniveau te beïnvloeden? Of de sfeer in een groep?  Een Q&A blog deze keer: drie relevante inzichten uit wetenschappelijk onderzoek naar hoogsensitiviteit met een vertaalslag naar jouw dagelijks werk.
Q: is er een algemeen gehanteerde test om aan te tonen of iemand HSP is? A: ‘de’ test voor hoogsensitiviteit bestaat (nog) niet Hooggevoeligheid is geen (DSM-V)diagnose en er is helaas nog steeds niet één algemeen erkende test om vast te stellen of je HSP bent. Jarenlang werd de zelfrapportagelijst van Elaine Aron (download ‘m hier) beschouwd als het middel om erachter te komen of iemand hoogsensitief is. Maar de lijst is verouderd en er is kritiek op. Kritische punten bij de lijst van Aron:
Deze kritiek is niet onterecht, zoals ik ook aangeef in trainingen. Er is echter nog geen andere algemeen geaccepteerde en gehanteerde test, zeker niet een die toegankelijk is voor het grote publiek. Wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan vanuit verschillende disciplines, zoals ontwikkelingspsychologie, persoonlijkheidspsychologie en neurologie. Het is afhankelijk van de onderzoeksdiscipline, de opzet en het soort onderzoek (zelfrapportages, hersenscans, observaties, etc.) welke maatstaven worden gebruikt om hoogsensitiviteit te bepalen. Voor de niet-wetenschapper betekent dit dat je hier (vooralsnog) weinig houvast vindt. Wat kun je hiermee in jouw werk? Wil je weten of een kind hooggevoelig is of hierover met ouders in gesprek?
Q: kun je ook 'een beetje' hoogsensitief zijn? A: nee Een vraag die me tijdens trainingen regelmatig wordt gesteld: is hoogsensitiviteit een soort spectrum? Kun je meer of minder hooggevoelig zijn? Of kun je hooggevoeliger worden naarmate je ouder wordt bijvoorbeeld? We weten dat hooggevoeligheid een aangeboren eigenschap is (onderzoek van Chen et al. & Licht et al. 2011, geen link beschikbaar). Het is niet iets dat je in de loop van je leven ‘opdoet’. In 2012 hebben Franziska Borries & Fritz Ostendorf onderzocht of je sensory processing sensitivity moet beschouwen als een dimensionale eigenschap of een categorische. Met andere woorden: kun je ook ‘een beetje hoogsensitief’ zijn? De resultaten lieten duidelijk zien dat het gaat om een categorische eigenschap: je bent het of je bent het niet. In 2017 hebben Michael Pluess et al. eveneens onderzoek gedaan en hij maakte op basis van de resultaten grofweg een driedeling: een minderheid van de mensen is helemaal niet sensitief - de grote meerderheid is ‘normaal sensitief’ - en tot slot is een minderheid hoogsensitief. Ook uit dit onderzoek bleek niet dat mensen hooggevoeliger kunnen worden gedurende hun leven of dat mensen ‘een beetje’ hoogsensitief zijn. Wat betekent dit voor jouw werk? Deze vraag of HS een spectrum is, raakt zijdelings aan het misverstand dat HS alleen gaat over prikkelgevoeligheid. Prikkelgevoeligheid kan uiteraard wel variëren, per situatie waarin je je bevindt, maar ook toenemen na bijvoorbeeld een traumatische gebeurtenis, zoals bij mensen met NAH. Merk je dat in gesprekken met collega’s of ouders de nadruk wordt gelegd op de prikkelgevoeligheid, dan is het de moeite waard om te onderzoeken of het betreffende kind echt hoogsensitief is of alleen (tijdelijk) prikkelgevoeliger.
Kenmerkend voor HS is namelijk de diepgaande verwerking van prikkels: het langer bezig zijn met verwerken van prikkels en het 'analyseren' (welke gevolgen heeft iets voor mij, voor de ander, wat zijn potentiële risico's, had ik iets anders kunnen aanpakken, hadden we een beter besluit kunnen nemen, etc.). Q: zien HSP echt sneller de antwoorden bij het maken van een test? A: ja, maar.. Jadzia Jagiellowicz onderzocht in 2011 als eerste of er een verband is tussen hoogsensitiviteit en scores bij een visuele opdracht. Ze liet proefpersonen sets van dezelfde plaatjes zien en vroeg: is er een verschil? En zoja, wat is het verschil? Sommige sets verschilden duidelijk, bij sommigen was het verschil heel subtiel, bij andere sets was er geen verschil tussen de plaatjes. Terwijl de deelnemers aan het onderzoek de plaatjes bekeken, werden hersenscans gemaakt. HSP zagen sneller of er een verschil was en zoja, wat dan het verschil was en er was meetbaar meer activiteit in de hersendelen die verantwoordelijk zijn voor het verwerken van complexe visuele prikkels, dan bij andere proefpersonen. Ze bleven ook langer 'zoeken' zelfs als ze al een verschil hadden ontdekt. Uit onderzoek van Friederike Gerstenberg (2012) bleek eveneens dat HSP taken sneller kunnen verrichten. Maar... Na afloop rapporteerden de HSP wel meer vermoeidheid en overprikkeling in vergelijking met de controlegroep. Ze hadden meer 'hersteltijd' nodig. Wat betekent dit voor jouw werk? Werk je in het onderwijs, of geef je kinderen anderszins tests of taken, houd er dan rekening mee dat het hooggevoelige kinderen door de extra hersenactiviteit die optreedt bij het maken van een opdracht, letterlijk meer energie kost om opdrachten uit te voeren. Na het maken van een test of uitvoeren van een taak hebben ze meer tijd nodig om te ontladen; ofwel door rust op te zoeken (introverte HSK), ofwel door juist even (fysiek) actief te zijn (extraverte HSK). Als HSK nauwelijks tijd hebben om te ontladen/op te laden, dan kun je je afvragen of bij het uitvoeren van meerdere opdrachten achter elkaar, de laatste scores representatief zijn voor hun capaciteiten.  De lat hoog Hoogsensitieve kinderen leggen de lat vaak hoog voor zichzelf: een project moet in 1 x slagen want anders hebben ze gefaald. Ze moeten hetzelfde kunnen en doen als leeftijdsgenoten want anders zijn ze een buitenbeentje, etc.. Voor het woord ‘project’ kun je willekeurig wat invullen: van werkstuk of examen voor school tot de keuze welke sport ze gaan doen, van welk kapsel ze laten knippen tot kiezen welke richting ze opgaan in vervolgonderwijs. Wikken & Wegen Vooral introverte HSK wikken en wegen, zien hoe anderen het aanpakken, zetten voors en tegens op een rijtje, schatten in wat anderen mogelijk van hen zouden kunnen verwachten, beschouwen verschillende mogelijkheden en maken dan uiteindelijk een keuze. Als ze in actie komen na al deze (mentale) voorbereidingen, moet het meteen goed gaan – want anders heb je je immers niet goed genoeg voorbereid..? Is de uitkomst niet naar verwachting, dan kost het moeite om afstand te nemen. Ze hebben naar hun gevoel gefaald en het hele afwegingsproces begint opnieuw. Ze gaan ‘duwen en trekken’ om toch het doel te bereiken. Met als resultaat dat zelfs als het lukt om een project te voltooien, ze er niet echt van kunnen genieten. Water Ik gebruik de metafoor van water vaak omdat ik die ken vanuit de Zhineng Qigong, een bewegingsvorm die vergelijkbaar is met Tai Chi. Ik beoefen deze al jaren en heb verschillende workshops met Chinese leraren gevolgd. Tijdens deze workshops wordt vrijwel altijd het voorbeeld gegeven van een kabbelend stroompje water dat niet bijzonder lijkt, maar na jaren voortkabbelen rotsen doormidden blijkt te hebben gespleten. Puur door zachte, kabbelende kracht, door het water dat steeds langs de rotsen bleef lopen. Het gaat bij Qigong niet om de hardheid of snelheid van je bewegingen, het gaat erom dat je in beweging blijft. De beweging telt! Dit voorbeeld van de zachte kracht van water kun je ook gebruiken bij hoogsensitieve kinderen/jongeren die de lat te hoog leggen. Geef ze mee dat ze zacht voor zichzelf mogen zijn. Een ‘mislukte poging’ is geen falen – het gaat er immers om dat ze de poging hebben gedaan! Flexibel meebewegen geeft op de lange termijn meer voldoening dan vanuit boosheid of frustratie iets forceren. Het gaat om de beweging, al is het maar langzaam. Ken je dit filmpje? Het legt precies uit wat ik bedoel :)  Onlangs werd – bij mijn weten voor het eerst – een column over hoogsensitiviteit gepubliceerd door een medisch specialist op de site van het Medisch Contact. Deze neuroloog liet zich op z’n zachtst gezegd wat laatdunkend uit, maar, en dat vond ik leuk om te zien: getuige de reacties onder het artikel zijn er ook artsen die zich helemaal niet kunnen vinden in zijn stellingname. Daar zit winst t.o.v. een aantal jaren geleden toen ik begin met trainingen geven :)
Bewijsbaarheid Wat me wel opvalt, is dat de nadruk steeds meer lijkt te liggen op bewijzen dat HS ‘iets’ is. Hersenscans of psychologische onderzoeken geven het bestaansrecht, lijkt het wel. Daarmee doen we m.i. echter afbreuk aan de eigenschap. Inzichten uit wetenschappelijk onderzoek helpen hooggevoelige kinderen/personen absoluut! Al is het alleen al om het feit dat er zo meer aandacht voor komt en een groeiende maatschappelijke acceptatie, waardoor hooggevoelige kinderen (en ouders!) bijvoorbeeld leren dat ze niet ‘harder’ of weerbaarder hoeven te worden. Ik pleit ook voor meer feitelijke en praktische kennis bij professionals die met ouders en/of kinderen werken. Het is belangrijk om te weten dat HS niet zweverig is maar ook geen stoornis, excuus of aandoening, zodat je ouders en kinderen goed kunt adviseren. Laten we alleen ervoor waken dat we hooggevoeligheid over-rationaliseren door de focus alleen op wetenschap en theorie te leggen. Om dan vervolgens maar vooral niet over gevoel, intuïtie of emoties te hoeven praten. Intuïtie, gut feeling, onderbuikgevoel Want intuïtie en gevoel blijft lastig, nietwaar? Voor de meeste mensen, hoogsensitief of niet. Het blijft iets waar meestal niet graag over wordt gesproken, vooral niet in professionele setting. Intuïtie of onderbuikgevoelens zijn zweverig, ongrijpbaar, niet te vergelijken, individueel. Wat als de ander je ‘apart’ vindt, het niet met je eens is en met argumenten komt waartegen je geen weerwoord hebt? Wat als je je kwetsbaar opstelt en de ander je niet professioneel vindt? Juist de combinatie van intuïtie en gezond verstand is goud waard Voelen, is een waardevol aspect van hoogsensitiviteit, maar belangrijk voor alle kinderen. Door daar ruimte voor te maken, kunnen we bouwen aan het zelfvertrouwen. Het moet feitelijk niet uitmaken of er nu wel of niet een hersenscan is die aantoont dat je meer of minder prikkelgevoelig, stressbestendig of empatisch bent. En jij? Accepteer je gevoelsmatige uitspraken van anderen? Hoe vaak vraag je om een onderbouwing of nadere toelichting als iemand tegen je zegt dat ze “het idee / het gevoel hebben dat…”? Als ze een besluit nemen zonder daar een rationele verklaring voor te kunnen geven? Hoeveel laat jij je intuïtie toe in contacten of bij besluiten die je neemt?  Burn-out is veel in het nieuws de laatste tijd. Het gaat niet meer alleen over werk(druk)gerelateerde burn-out bij volwassenen maar steeds vaker over scholieren en studenten.
Er wordt veel onderzoek gedaan naar oorzaken en behandelingen en over het algemeen gaat het dan over het aanpakken van/leren omgaan met stress die gerelateerd is aan volle agenda’s, te veel druk vanuit school of opleiding, te veel (neven)activiteiten of het gebruik van sociale media. Maarten Coolen Maar in Trouw van 3 oktober werd cultuurfilosoof Maarten Coolen (UvA) geïnterviewd en hij noemt iets anders als mogelijke oorzaak, iets dat m.i. de kern raakt: “Bij een burn-out is iemand existentieel opgebrand. Als je tegenwoordig een identiteit wilt hebben, iemand wil zijn, moet je een verhaal hebben over jezelf. Onze identiteit heeft een narratief karakter gekregen: je moet je persoonlijke verhaal voortdurend updaten om te zorgen dat je interessant blijft voor andere mensen. Want alleen dan besta je. Mensen met een burn-out lukt het niet meer om dat verhaal in stand te houden. […] Het is niet zo dat bepaalde taken je te zwaar worden, het wordt je te zwaar om iemand te zijn.” “Het wordt je te zwaar om iemand te zijn” – om de identiteit te zijn die je jezelf hebt aangemeten. Dat aanmeten, doe je niet eens bewust maar het verhaal over wie we zijn, beginnen we onszelf, en anderen, al wel te vertellen op jonge leeftijd. Het wordt beïnvloed door karakter, opvoeding, intellect, hobby’s, onderwijs en ‘de maatschappij’. Hoogsensitieve jongeren Zeker bij hoogsensitieve jongeren is het ‘te zwaar worden van hun identiteit’ iets waar we aandacht voor moeten hebben. Alle jongeren zijn beïnvloedbaar en lang niet altijd mediawijs, maar HSK zijn (nog) gevoeliger voor onuitgesproken verwachtingen en oordelen van anderen en (nog) sterker gericht op het verkrijgen van goedkeuring. Als iedereen om hen heen geweldige en meeslepende verhalen deelt, online of off-line, zal de drang dat ook te doen groot zijn. Voor extraverte, sensation-seeking HSK sluit het steeds opnieuw 'updaten' van hun verhaal in eerste instantie misschien aan bij hun behoefte aan actie en avontuur maar ook zij hebben oplaadmomenten nodig, waarop ze even niet zo in the picture staan. Voor introverte HSK is het steeds iets ‘moeten’ meemaken of updaten vaak juist een groot energielek. Bij beide typen HSK bestaat dan ook het risico dat ze over grenzen gaan en als dat chronisch gebeurt, burn-out klachten ontwikkelen. Wat kun je doen? Ik denk dat het al helpt als we als volwassenen ook bewust stilstaan bij het verhaal dat we (over) onszelf vertellen? Wie zijn we? Vinden we onszelf ook interessant als we een avondje scrabbelen met vrienden? Of alleen als we iets bijzonders doen of meemaken? Hoe reageren we op wat anderen vertellen? Vinden we een verhaal over een wandeling op de Veluwe nog leuk of ‘liken’ we alleen verslagen van verre reizen? Met andere woorden, welk voorbeeld geven we jongeren?  Laatst liet ik een vriendin een stuk lezen dat ik geschreven had over hoogsensitiviteit met het verzoek of ze kritische feedback wilde geven. In dat artikel stip ik heel kort aan dat ik een jaar of 8 geleden burn-out ben geweest en dat dat een pittige tijd was, zowel op fysiek gebied als mentaal.
Het was een inleidende alinea, niet meer dan een uitleg om te laten zien wat mijn weg is geweest voordat ik trainingen ging geven en waarom ik het zo belangrijk vind om hoogsensitieve kinderen te leren dat ze prima zijn zoals ze zijn. Haar reactie na het lezen van de tekst “nou, je bent met die burn-out wel heel erg persoonlijk”. Ze zei niets over de rest van het stuk, alleen over die ene alinea. In eerste instantie was ik verward: wat had ik ook alweer geschreven en hoezo was dat heel erg persoonlijk? Waarom zei ze niets over de rest van de tekst? Had ze gelijk? Was het te privé? Niet relevant? Maar ik herkende een typische HSP-valkuil bij mezelf: “Oh jee, de ander vindt iets. Dan pas ik mijn verwachting / mijn houding / mijn mening / mijn idee, of in dit geval: mijn tekst, wel aan. Die ander moet zich prettig voelen, het goed vinden, de relevantie zien, etc.” Lang verhaal kort: de tekst blijft staan. Het laat namelijk precies zien waarom ik doe wat ik doe. Voor mij betekent hooggevoeligheid onder meer dat ik verbinding zoek met mijn omgeving, privé en zakelijk. Verbinding creëer je als je je de ander een stukje van jezelf laat zien, je kwetsbaar durft op te stellen, zoals ik in die ene alinea doe en tijdens trainingen. Het levert me vaak verrassende gesprekken op, mooie momenten. Van huis uit krijgen we vaak mee dat je je vuile was niet buiten hangt. Vuile was staat niet eens zozeer symbool voor problemen, maar voor kwetsbaarheid. Je houdt je groot, laat niet zien dat je wel eens verdrietig of bang bent. Niemand zit te wachten op jouw ‘gedoe’. Zou het niet mooi zijn als we ‘zonder maskers’ contact kunnen maken met anderen? Als we kinderen leren dat ze hun vuile was best eens buiten mogen hangen en zich niet hoeven schamen als iets tegenzit. Dat er dan juist onverwacht een goed gesprek kan zijn of door een grapje wat lucht in de situatie komt? December Het is bijna Sinterklaas, we gaan een drukke periode in die z’n weerslag heeft op ons energieniveau. Los van alle maatschappelijke discussies is dit voor kinderen een spannende tijd waar een zweem van geheimzinnigheid om hangt. Waar ook verdriet kan zijn omdat er geen geld is om Sinterklaas te vieren of omdat familie niet bij pakjesavond kan zijn. Merk je dat een kind niet zo lekker in zijn/haar vel zit, ga eens in gesprek. Wees niet bang een stukje van jezelf te tonen. Maak verbinding, zonder maskers. Ik wens je een gezellige tijd!  Afgelopen vrijdag was ik bij het tweede landelijke HSP Congres in de Reehorst, Ede. Een drukbezochte dag door HSP-ers en professionals die met HSP werken. Erg leuk om daar kennis op te doen, geïnspireerd te worden door collega-trainers en contact te hebben met andere HSP!
HSP zonder hokjes Het thema van de dag was ‘HSP zonder hokjes, gezien, gehoord en begrepen’ en het programma begon met een gesprek tussen keynote sprekers. Een van de vragen die werd gesteld, was of hoogsensitiviteit een hokje is, en zoja, of we daar dan vanaf moeten stappen. Ook in mijn trainingen merk ik dat vaak in hokjes wordt gedacht en dat is niet zo vreemd. Een label biedt duidelijkheid, iedereen weet ongeveer wel waar je het over hebt als je zegt dat een kind ADHD heeft, nietwaar? De sprekers op het podium benoemden dat en waren het erover eens dat hokjes op zich geen probleem zijn: voor de mensen die het betreft kan herkenning ('ik ben niet de enige!') een enorme geruststelling zijn en voor de omgeving is inderdaad helder waar het om gaat. Probleem Denken in etiketjes wordt een probleem op het moment dat je je volledig gaat identificeren met dat label: ‘ik ben hooggevoelig dus …’ / ‘hij/zij is hoogsensitief dus …’ Wat je daarbij vaak ziet is dat het als excuus wordt gebruikt om iets niet te doen, of niet te kunnen. En dat is absoluut niet nodig. Het is een eigenschap, meer niet. Je hebt als HSP/HSK nog vele andere eigenschappen en bent veel meer dan alleen hooggevoelig. Ofwel, zoals professor dr. Elke van Hoof het verwoordde: “hoogsensitiviteit is een non-issue“. Problemen komen door overprikkeling of overemotionaliteit. Het is zaak om je af te vragen waardoor gedrag ontstaat: wat zorgt voor overprikkeling bij een kind? Daar help je het HSK meer mee dan met het afschermen van, danwel beschermen tegen, allerlei prikkels! Het programma van het congres vind je hier: www.hspcongres.nl  Faalangst is een complexer fenomeen dan alleen angst om niet goed te scoren voor een toets. Het wordt vaak gekoppeld aan schoolprestaties maar zit eigenlijk dieper. Het gaat om de angst niet te voldoen, tekort te schieten. In allerlei situaties, intellectueel, maar ook sociaal bijvoorbeeld.
Faalangst is vooral herkenbaar op het moment van examens of toetsen. Vaak gaan die periodes gepaard met grote druk, omdat er op school wekenlang naar toe wordt gewerkt of zelfs aandacht aan wordt besteed in het nieuws, zoals bij de CITO of eindexamens. Door die druk kan het voor een (hooggevoelig) kind voelen alsof zijn/haar complete eigenwaarde afhangt van de score die wordt behaald. Los van het eigen streven naar perfectie, speelt dat hoogsensitieve kinderen meer dan andere kinderen aanvoelen welke verwachtingen anderen (ouders, leerkrachten) van hen hebben. Ze voelen ook de teleurstelling van anderen als ze niet voldoen aan verwachtingen. Dat zorgt voor spanning, niet alleen achteraf als ze misschien inderdaad een lager cijfer hebben gehaald, maar ook voorafgaand aan het examen of werkstuk. Passieve faalangst Je ziet dat sommige kinderen uit angst niet eens willen beginnen aan een taak of opdracht; ze zijn er niet van overtuigd dat ze een goed (genoeg) cijfer kunnen halen, dus laten ze het liever bij voorbaat al zitten. Dan ervaren ze in elk geval niet het gevoel van teleurstelling bij een laag cijfer. Actieve faalangst Andere kinderen kunnen nauwelijks stoppen met leren en oefenen, willen alles juist tot in de puntjes hebben voorbereid, en blijven lesstof herhalen en herhalen. Ook bij hen speelt faalangst: met een ‘gewone’ voorbereiding redden ze het niet bij een test, denken ze. Signalen
Tips!
 In de NRC van 21 september stond een interview met Damiaan Denys, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, psychiater in het AMC en hoogleraar Psychiatrie aan de UvA, over onder meer de (werk)druk binnen de GGZ. Een verfrissend interview, het raakte aan iets waarover ik de afgelopen maanden veel heb gesproken met mensen: de verwachting dat het leven ‘maakbaar’ is.
Dat idee ('jij hebt de controle') kan HSP/HSK compleet overprikkelen. Want als het leven tegenzit, ligt het dan aan jou? Had je iets moeten voorkomen, doen, veranderen, wijzigen? Voor de duidelijkheid: ik heb het niet over je verantwoordelijkheid niet nemen. Zoals ik in een vorige blog schreef, is hooggevoeligheid zeker geen reden om maar niets te proberen of ontzien te worden. Maar in de ‘maakbaarheid-gedachte‘ is weinig tot geen ruimte voor “soms gebeuren dingen nou eenmaal”. Je moet werken aan vriendschappen, aan jezelf en je positie in het leven. Burn-out klachten? Dan had je maar meer vrije tijd moeten plannen of beter moeten luisteren naar advies. Ziek? Dan had je vaker moeten gaan trainen, gezonder moeten eten, positiever moeten denken, etc. Denys zegt onder meer „De eisen die men stelt aan het leven zijn te hoog. Jonge meisjes willen allemaal mooi zijn, sociaal én slim. Dat is echt alleen weggelegd voor een elite – de allersterkste groep. Het pad van ‘normaal’ zijn – succesvol, alles onder controle hebben – is zo vernauwd dat velen eraf vallen en dus ‘iets’ hebben. Het ís niet normaal om mooi en succesvol te zijn en alles onder controle te hebben. Het is normaal om soms bang te zijn, ongelukkig, verdrietig, dom, je te vervelen en soms eenzaam te zijn.” Hiermee legt hij de vinger op de zere plek. We verwachten en eisen veel van onszelf, van anderen en van ‘het leven’. Zijn van slag als iets anders loopt dan gepland. Willen het leven in de hand hebben in plaats van het leven “leven”, met alle ups & downs die erbij horen. Hoogsensitieve personen zijn perfectionisten, stellen hoge eisen aan anderen maar vooral aan zichzelf. Als kennissen, collega’s en vrienden hun ideale leven leiden, getuige bijvoorbeeld de posts op sociale media, dan moet ik dat toch ook kunnen..? Help! Mijn leven bestaat niet alleen uit gezellige etentjes, elke week nieuwe kleding en schoenen om op Instagram te delen, feestjes waar ik tot laat in de nacht heb gedanst, concerten, vakanties e.d.. Doe ik er dan wel toe? Doe ik iets fout? Hoe kan het dat ik mijn leven niet zo op de rails krijg als mensen in mijn omgeving? Wat moet ik veranderen aan mezelf, mijn hobby, mijn financiële situatie, mijn sportgewoonten, mijn opleiding, mijn vrienden, om ook zo’n perfect en ideaal leven te krijgen? Je begrijpt vast waar ik heen wil. Laten we kinderen, alle kinderen (niet alleen de HSK), meegeven dat het leven soms ook gewoon ‘gebeurt’. Dat het niet maakbaar is. Dat het normaal is als niet alles in 1 x slaagt. Dat ze zich niet hoeven te vergelijken met anderen. Dat het niet erg is als je niet 24/7 himmelhoch jauchzend rondloopt. Over druk van de ketel halen gesproken: leven met een 7 is zeker zo prettig als het constant (moeten) streven naar een 10 Tips!
Met dank aan Frederiek Weeda (NRC) en Damiaan Denys voor de inspiratie!  "Mijn kind kan dit niet want het heeft HSP.."
"Hij kan niet meedoen met de gymles want hij is zo gevoelig.." Ken je dit soort opmerkingen? In mijn trainingen wordt het vaak gevraagd - klopt dit? Kun je kinderen met HSP inderdaad maar beter ontzien? Standaard begint mijn antwoord met 'Nee' Dat je hooggevoelig bent – HSP staat voor HoogSensitief Persoon en is niet iets dat je hebt, zoals een aandoening of ziekte, maar dat terzijde – betekent niet per definitie dat je dan maar beter niet naar een verjaardagsfeest kunt gaan, niet op een teamsport kunt of geen normaal onderwijs kan volgen. Echt niet. Hooggevoeligheid is geen aandoening, geen stoornis! Het is niet iets dat je belemmert in het leven of iets waardoor je moet worden ontzien. Waar gaat het wel om? Hooggevoelige kinderen/jongeren reageren sterker op prikkels, zie onder meer dit artikel van Bianca Acevedo, Elaine Aron e.a. In de huidige maatschappij waarin we 24/7 enorm veel prikkels op ons afkrijgen, is het belangrijk om hoogsensitieve kinderen te leren omgaan met hun gevoeligheid. Hooggevoelig zijn, kan inderdaad betekenen dat je als kind liefst snel weer vertrekt van oma’s gezellige verjaardagsfeestje als je een hectische week hebt gehad op school en op de heenweg 1,5 uur in de file hebt gestaan terwijl mama zakelijk telefoongesprekken voerde via de bluetooth speaker. Het houdt echter niet in dat je per definitie nooit naar (oma’s) verjaardagen kunt gaan. Het kan betekenen dat je meer last hebt van chemische luchtjes en daardoor liever schoonmaakt met groene zeep in plaats van anti-kalkspray of dat je alle ramen openzet terwijl je poetst. Het betekent niet dat je maar nooit meer je badkamer moet schoonmaken. Overvolle klassen of een drukke naschoolse agenda zijn een behoorlijke uitdaging voor hooggevoelige kinderen. Ze zijn echter net zo min gebaat bij ‘pushen’ voor ze eraan toe zijn, als bij ‘afschermen’ voor alles wat eventueel een prikkel zou kunnen zijn. Is een klas druk en heeft een kind moeite om zich te concentreren op een proefwerk dan kan een koptelefoon natuurlijk even uitkomst bieden, maar zet niet preventief een headset op omdat het kind hooggevoelig is. Geen 'curling' Wat we creëren door hoogsensitieve kinderen van jongs af aan voor allerlei prikkels af te schermen – ook al is dat met de beste bedoelingen – is dat ze steeds minder prikkels kunnen hebben, zich gaan verschuilen achter anderen die het beter weten en steeds minder durven. Door prikkels preventief te gaan vermijden wordt de wereld steeds enger, grootser en vol potentieel uitputtende situaties of mensen. Maar de wereld is niet bar en boos, en “de ander” is er niet altijd om voor jou te bepalen wat je wel of niet moet doen. Het is zaak om hooggevoelige kinderen zelf te leren ontdekken wat hun triggers zijn en wat ze kunnen doen bij overprikkeling. En bij dat proces hoort dat je wel eens overprikkeld raakt. Leren omgaan met prikkels is als leren fietsen: door naar anderen te kijken, leer je het niet. Het is een kwestie van zelf proberen! Aan de slag met zijwieltjes, vallen en weer opstaan. Net zo lang totdat je het kunt.  Hoogsensitieve kinderen voelen meer en kunnen van relatief klein lichamelijk ongemak behoorlijk overprikkeld raken. Waar andere kinderen na verloop van tijd geen erg meer hebben in een schram of muggenbult, blijft bij hooggevoelige kinderen vaak de hele dag op de achtergrond iets ‘zeuren’. Er is iets niet “zoals het hoort” en dat irriteert.
Zit het kind verder goed in zijn/haar vel en is het ontspannen, dan kan hij/zij het vaak beter loslaten. In gevallen waar het kind al overprikkeld is, door de stress van een toetsweek of een verbouwing van de keuken thuis, kan dat kleine fysieke ongemak echter net een druppel zijn waardoor de emmer overloopt. Is het te verklaren? Wat ook een rol speelt bij overprikkeling door een fysieke klacht of pijn: kun je het verklaren? Voor kleine kinderen is dit sowieso lastig natuurlijk – als peuter ‘leer’ je misschien dat je kleine teen soms pijn doet als mama je nagel per ongeluk ietsje te kort heeft afgeknipt en sta je vervolgens niet te springen om dat proces te herhalen. Maar pas als je ouder bent, leer je een link leggen tussen bijvoorbeeld te veel cola drinken en buikpijn. Sommige klachten of pijntjes zijn niet goed te verklaren, ook niet voor oudere kinderen en volwassenen. En dat kan zorgen voor flink wat onrust. Hoogsensitieve kinderen/personen zitten gemakkelijk ‘in hun hoofd’; ze blijven zoeken naar verklaringen en rationele uitleg. Ook in het geval van lichamelijke prikkels die ze niet kunnen plaatsen. Dat overprikkeling dan op de loer ligt, is niet vreemd: ONGEMAK OF PIJN + GEEN VERKLARING + BLIJVEN PIEKEREN => OVERPRIKKELING Associaties Pijn kan hooggevoelige kinderen erg angstig maken als ze deze associeren met anderen die erg ziek waren/zijn, of met nare gebeurtenissen: “Opa had ook buikpijn en die werd toen heel erg ziek en moest naar het ziekenhuis. Misschien heb ik wel dezelfde soort buikpijn als opa en moet ik ook geopereerd worden.” Tips!
Reageren of heb je vragen? Ik hoor graag van je! |
Ireneschrijft over hooggevoeligheid, tips, links naar interviews en nieuws, gedachten Archief
November 2019
Tags
All
|
RSS Feed
© 2018-2019 SaHa-HSK | irene [at] saha-hsk.nl | +31 (0)6 3741 8910