 Vorige week las ik een blog op LinkedIn over het verschil tussen eigenwaarde en zelfvertrouwen, geschreven door psycholoog Jaap Duin. Ik ken hem niet maar wat hij schrijft, raakt me omdat ik het door elkaar halen van deze twee termen herken, bij mezelf maar ook bij HSP met wie ik werk.
Wat schrijft hij? "Zelfvertrouwen is de mate waarin je vertrouwen hebt in je eigen kunnen. Je kan iets wel of niet. En de mate waarin je zelfvertrouwen hebt, is de mate waarin je vertrouwt op jezelf dat je het kunt. Eigenwaarde is een term uit de psychologie. Het beslaat een veel groter gebied dan zelfvertrouwen. Het is het complete beeld dat een mens op emotioneel niveau van zichzelf heeft." Herkenning Hoe ik het herken bij mijzelf? Lange tijd de wensen van anderen voorop stellen en daardoor over m'n grenzen gaan. Niet uitspreken wat ik nodig had. Geen aandacht willen trekken door af te wijken, dus mee doen met de groep ("ik kan toch niet als enige niet naar de vrijdagmiddagborrel"). Dat gaat over eigenwaarde. Deels kwam het gedrag voort uit een gebrek aan verbinding met mezelf: ik kon je prima vertellen of familie, vrienden of collega's lekker in hun vel zaten of wat zij graag zouden willen, ook als dat niet door hen was uitgesproken. Maar wat ik nou zelf eigenlijk wilde? Hoe ik me voelde? Geen idee had ik.. Lege kern Annek Tol, HSP-expert, noemde het de 'lege kern' van HSP. Kort gezegd: hoogsensitieve personen zijn zo op anderen gericht dat ze niet goed voelen wat ze zelf nodig hebben. Om te gaan 'werken' aan eigenwaarde en zelfvertrouwen is het belangrijk om eerst goed te gaan ontdekken wie jij nu eigenlijk bent. Wat jij wilt. Wat je niet wilt. Hoe jij je voelt in verschillende situaties. Wat jou helpt bij overprikkeling, etc. Hoe beter je jezelf kent, hoe groter je eigenwaarde en hoe gemakkelijker het wordt om dingen die te maken hebben met zelfvertrouwen los te koppelen van jouw eigenwaarde.
0 Comments
 Hoogsensitief zijn betekent dat je meer oppikt uit je omgeving, denk aan het brommen van een printer die stand-by staat of het humeur van degene die naast je in de trein zit ;)
Hoe HSP zich voelen, wordt sterk beïnvloed door externe prikkels. Bevinden we ons in een gezellige, uplifting omgeving dan voelt het als een warm bad waar we het liefst niet meer uitstappen. Als we echter geen prettige vibes ervaren, hebben we de sterke neiging om daar meteen iets aan te willen doen. Het is moeilijk om iets even te laten zijn of geduldig af te wachten. Waarom? We hebben er last van! Voelen ons niet goed. Ik voel me niet prettig als er een ruzieachtige sfeer op een familiefeestje is, dus wat ga ik doen? De clown uithangen, zorgen voor afleiding, grapjes maken...alles om maar te zorgen dat het opklaart en alles weer pais en vree is. Dan kan ik ontspannen. Is dat gedrag egoïstisch? Ja, misschien in zekere zin wel. Aan de andere kant zijn HSP bijvoorbeeld ook de personen die op de werkvloer onuitgesproken wrevel aanvoelen voordat de vlam in de pan slaat en kunnen voorkomen dat er een escalatie komt. Door een grapje bijvoorbeeld, of door op tijd in gesprek te gaan met degenen die elkaar irriteren. Ook eigen, interne prikkels hebben een sterke invloed op het gemoed van een HSP. We leggen de lat hoog, mogen niet snel opgeven (lees: falen). De aanhouder wint, zo luidt het spreekwoord toch? Met die houding kunnen we ongezonde situaties jarenlang laten voortduren. Zitten we ergens niet op ons plek wat betreft werk bijvoorbeeld, maar gaan we niet weg omdat we vinden dat we maar moeten 'doorbijten', dan hollen we onze eigen energievoorraad uit. Is je energie niet op peil en ben je langdurig overprikkeld, dan is het zaak om goed voor jezelf te zorgen. Het punt is echter dat je in een staat van langdurige overprikkeling vaak niet de verstandigste keuzes maakt. Goed voor jezelf zorgen voelt dan als een extra belasting, nog iets waar je energie in moet stoppen. Je kiest eerder voor gemak (bank hangen) en comfort food dat snel klaar is dan dat je echt naar je lichaam luistert. Geloof me, hier spreekt een ervaringsdeskundige :) Wat mij de afgelopen jaren heeft geholpen in situaties van overprikkeling is mezelf bewust dwingen om het tegenovergestelde te doen dan waar ik zin in heb. Dus zou ik het liefst op de bank ploffen met een detective op tv, dan ga ik juist op de crosstrainer staan of een stuk wandelen. Heb ik zin in vet-zout-zoet dan maak ik een wokschotel met vis en groenten. En, even belangrijk: lukt dat 'omdraaien' een keer niet en kan ik het echt niet opbrengen om te koken? Dan is dat ook ok. Jezelf in staat van overprikkeling overladen met schuldgevoel omdat je kiest voor een pizza, zorgt alleen maar voor nog meer ellende. Beter om dan maar te genieten van die detective en pizza. Dit zijn de korte-termijn oplossingen natuurlijk. Zit je chronisch niet prettig in je vel, voelt elke hobbel op je pad alsof je de Mount Everest moet beklimmen, dan is er meer werk aan de winkel. Dan is het zaak om het contact met je 'zelf' te herstellen. Dan kom je erachter wat schuurt, wat niet (meer) bij je past, wat je kunt veranderen. En dan ga je werken aan herstel, glanzen! Herken je je in bovenstaande en wil je eens 'sparren'? Misschien kan ik iets voor je betekenen.  Ik beoefen al ruim 10 jaar (ok, niet altijd even fanatiek, maar toch met zeer grote regelmaat) Zhineng Qigong. Dat is een meditatieve bewegingsvorm waarbij Qi staat voor het universele energieveld (denk aan de energie die planten en bomen doet groeien) en Gong voor oefenen, vaardigheid. Door te oefenen, verbind je je steeds beter met die universele energie.
Ook als je je niet zo bewust bent van dat energieveld, of dat te zweverig vindt, zijn het heerlijke oefeningen die je ook kunt doen als je niet veel ervaring hebt met tai-chi of qigong. Mij helpt het enorm om m'n hoofd leeg te maken na een drukke dag. Laatst gaf ik een training en toen hadden we het o.a. over energie, hoe zelfs energie wordt uitgewisseld in een ruimte waarin mensen niet met elkaar spreken, zoals in een overvolle treincoupé. Dat je als HSP gevoeliger bent voor energie van je omgeving, andere mensen of zelfs voorwerpen als mobiele telefoons, hoef ik je waarschijnlijk niet te vertellen. Maar hoe kun je nou proberen in je eigen 'bubbel' te blijven als je elke dag in de spits reist of bijvoorbeeld elk uur voor een nieuw klaslokaal staat? Hoe voorkom je dat je energie 'weglekt'? Qigong helpt mij daarbij, daarom deel ik graag deze tip met je: in Zhineng Qigong oefeningen wordt altijd veel aandacht besteed aan de voeten. Is je gewicht evenredig verdeeld over beide voeten? Sta je in balans? Stevig maar toch soepel genoeg om te kunnen meebewegen? Los van het feit dat goed stevig staan helpt bij het innemen van je ruimte, is het zo dat hoe meer aandacht jij naar je voeten en je manier van staan brengt, hoe minder je bezig bent met prikkels van anderen in de ruimte. Je hoeft natuurlijk echt niet de hele dag aan je voeten te denken, probeer het gewoon 'ns een paar keer, op momenten dat je merkt dat je vermoeid raakt of overprikkeld. Kom dan even terug bij jezelf: hoe sta je? Hoe voelen je voeten? Voel je je schoenen? Zijn je voeten allebei even warm? Tintelen ze? Sta je te leunen op 1 been of sta je stevig? Als je zit: staan je voeten dan allebei plat op de vloer? Je zult zien dat hoe vaker je zo'n snelle check doet, hoe gemakkelijker het wordt. Door af en toe even bewust terug te trekken uit "omgevingsruis" loopt je bad (zie deze blog) minder snel vol. PS je kunt deze oefening ook doen tijdens kerstetentjes, als je in de rij staat in de supermarkt of bij nieuwjaarsborrels straks :)  Vermoeid zijn, vage pijntjes hebben, mezelf nauwelijks uit de deur krijgen als het buiten donker is of regent, een to-do list die steeds langer wordt omdat ik me nergens echt toe kan zetten en piekeren over van alles en nog wat. Voor mij zijn dat signalen dat ik overprikkeld ben, te veel van mezelf geeist heb. In die zin zitten twee 'key words': eisen en mezelf. Eisen. Is het wel allemaal zo ontzettend belangrijk wat we moeten van onszelf? Het woord impliceert dat iets ontzettend dringend is. Beslist noodzakelijk. Maar wat is nu werkelijk noodzakelijk? Is het erg als je een keertje een uurtje later naar je werk gaat? Een keertje pizza haalt in plaats van kookt? Een afspraak afzegt? Vaak verlangen we veel meer van onszelf dan onze omgeving dat doet. Je denkt dat je van alles "moet" en voelt je misschien klem zitten tussen allerlei verplichtingen. Zeker als HSP kun je een bijna overdreven plichtsgevoel hebben. Maar zit je echt zo vast, of is er ruimte? Hoe zou je reageren als je vriend(in) of een collega tegen je zegt dat het hem/haar even te veel is en dat hij/zij een paar dagen vrij neemt? Denk je dan "Zo, da's lef hebben! Zomaar een paar dagen ertussen uitknijpen in een van de drukste periodes van het jaar"? Of bewonder je misschien dat diegene zijn/haar grenzen aangeeft? Durft te zorgen voor zichzelf, ook al is het een van de drukste periodes van het jaar...?  Als jouw agenda er zo uitziet als die van mij, dan ga je best een drukke periode tegemoet tot de feestdagen. En als jij, net als ik, het wat benauwd krijgt van die volgeplande weken, hoe ga je dan zorgen voor ontspanning? Wat worden jouw "me time" afspraken in je agenda? Wat mij helpt? Afspraken die echt geen haast hebben, verzetten. Een middag in de keuken met een muziekje om verschillende soorten soep te koken en in te vriezen (pompoensoep is favoriet!). De hond van m'n zus meenemen voor een lange wandeling over het strand, tekenen of met een goed boek op de bank 'cocoonen'. Werk je met kinderen/tieners en herken je het "druk, druk, druk" zijn bij hen? Misschien kun je het volgende eens proberen. Simpel maar doeltreffend. Pak twee grote vellen papier en een stapel post-its. Op de post-its kunnen ze tekenen of schrijven wat allemaal "moet". Het ene vel papier is voor de absoluut noodzakelijke afspraken & to-do's. Op het andere vel plakken ze post-its die kunnen worden uitgesteld of niet zo belangrijk zijn. Waarschijnlijk beginnen ze met een overvol "Noodzakelijk" blad en een bijna leeg "Kan ook later" blad. Ga dan eens in gesprek: waarom is iets bloedspoed? Wat levert een afspraak op en wat kost het (aan tijd/energie)? Is iets zo belangrijk dat je er over 5 jaar nog prioriteit aan zou geven of ben je het dan allang vergeten? Hoe pakken andere kinderen het aan (zeggen die wel eens een afspraak af?), etc.. Voordeel van post-its is dat het geen in marmer gebeitelde afspraken zijn -> ze kunnen van het ene naar het andere vel papier :)  Ken je dat? Dat je soms maar blijft twijfelen over iets? Steeds maar blijft malen? Je wilt wel maar, ... Het lijkt op papier een geweldige baan, maar ... Ze zeggen dat iets het beste voor je is, maar ... Vaak ben je op dit soort momenten uit contact met je eigen kern, je gevoel. Als ratio botst met intuïtie komen HSP moeilijk tot actie. Het "klopt" namelijk niet. En dat vinden we niet zo fijn :) Dus blijven we doorgaan met overwegen en heroverwegen. Je ziet dit ook bij kinderen en tieners die moeilijk kunnen kiezen. Steeds vragen wat ze zullen doen, wat jij aanraadt? Of heel goed weten wat een vriendje of leerkracht vindt maar zelf er toch niet helemaal voor kunnen/durven gaan. Wat kun je dan doen? Hoe kom je erachter wat wel de beste keuze, de beste stap is? Je lichaam is je kompas. Wringt er iets, krijg je het benauwd als je ergens aan denkt, word je misselijk...luister dan! Fysieke reacties kunnen boekdelen spreken. Alleen drukken we het vaak weg, "zeker iets verkeerd gegeten"; "zullen we even een raampje open zetten?" Natuurlijk kun je ook misselijk zijn van een bedorven broodje, maar als het heel plotseling op komt zetten op een moment dat jij aan het piekeren of twijfelen bent, dan is het de moeite waard om even een time-out te nemen, jezelf af te vragen waar dat gevoel vandaan komt, of het misschien zou kunnen betekenen dat een situatie of besluit niet het beste is voor je. Is het een "JAAA" - dan voel je dat echt! Dan komt alles samen, klopt het en stuiter je van plezier en enthousiasme. Dan kun je niet wachten om aan de slag te gaan, om iemand weer te zien, of te gaan reizen, vul maar in.. Voel je dat enthousiasme niet? Is het een 'Mwah, ja, zou eventueel kunnen' of een 'maar'? Dan is het (dus) een "NEE". Niet het juiste moment, niet de juiste baan, de beste opleiding voor je, etc. Jouw "NEE" zegt niets over de kwaliteiten van een persoon, situatie, de baan of de opleiding. Het zegt alleen iets over of het voor jou, op dit moment, goed is of niet. That's all. "if it's not an absolute yes, it's a NO!"
 Misschien heb je het de afgelopen dagen gemerkt: bij hoge temperaturen ervaren de meeste hooggevoelige personen meer 'klachtjes'; vaak zitten ze minder lekker in hun vel.
Dit komt, ruwweg, door twee oorzaken: 1) De temperatuur an sich; het lichaam is warm, kleding plakt, de zon schijnt fel, je eet anders -of later- en drinkt meer en door je slaapt meestal slechter, terwijl een goede nachtrust juist zo broodnodig is voor de verwerking van prikkels. 2) Het kost tijd om te wennen aan het andere leefritme dat we 's zomers aannemen om zo goed mogelijk om te gaan met de warmte; waarschijnlijk ben je meer buiten en ga je later naar bed terwijl anderzijds (nu het nog geen vakantie is) de normale gang van zaken doorgaat: je gaat naar school of werk en hebt vergaderingen en afspraken die (extra) energie kosten. Leuk dit...maar wat doe je eraan? Op de temperatuur hebben we weinig invloed natuurlijk. We kunnen hooguit zo goed mogelijk proberen de warmte buitenshuis / buiten school of kantoor te houden en ons zo luchtig mogelijk kleden. Toch een paar tips:
 Afgelopen vrijdag gaf ik een training over hoogsensitieve kinderen en liet daar een filmpje zien dat precies in beeld brengt hoe we energie overnemen van elkaar. Dat klinkt wellicht wat zweverig maar je herkent het allemaal wel waarschijnlijk: als je collega’s vrolijk zijn en er wordt de hele middag gelachen om grappen en grollen, dan is de kans vrij klein dat je met een chagrijnige bui blijft rondlopen. Het filmpje, zie hieronder, laat dit heel treffend zien. HSP nemen heel gemakkelijk emoties of het humeur van anderen over, veelal zonder dat ze daar erg in hebben. Daarom is lichaamsbewustzijn voor HSP de sleutel om niet ‘leeg te lopen’ op de energie van mensen in hun omgeving. Als je goed ‘in je lichaam zit’ en je bewust bent van je houding, je ademhaling en wat je voelt, is er eenvoudigweg minder ruimte voor externe prikkels zoals emoties van anderen.  Overprikkeling door externe factoren kunnen we meestal goed duiden: de muziek op het feestje staat te hard, het is te warm op kantoor, of de buurman verbouwt al 3 maanden met veel plezier z’n keuken :)
Ook innerlijke processen, zoals piekeren, kunnen leiden tot overprikkeling en daar zijn we ons vaak iets minder bewust van. Piekeren kan te maken hebben met het ervaren van onmacht, (faal)angst, of iets niet onder controle hebben. Als het niet goed gaat met je organisatie, vraag je je af of je er volgend jaar nog wel werkzaam bent. Bij onverklaarbare lichamelijke klachten, pieker je of het ernstig is, etc. Herkenbaar? Op een gegeven moment zijn de meeste mensen echter ook weer afgeleid of kunnen ze hun zorgen relativeren. HSP hebben daar vaak meer moeite mee. Wat maakt dat HSP zichzelf compleet kunnen overprikkelen door te blijven piekeren? Er zijn talloze redenen of oorzaken van piekergedrag, ik bespreek er in deze blog drie. 1) ALLEREERST: DE HOOGSENSITIVITEIT an sich Alles tot in detail bekijken en vanuit elk mogelijk perspectief analyseren, is namelijk precies wat bedoeld wordt met het ‘diepgaand verwerken’ van prikkels: het onderscheidende kenmerk van hooggevoeligheid. HSP zijn zich hiervan vaak niet eens bewust. 2) Onzekerheid over de eigen capaciteiten en/of te weinig zelfvertrouwen. In plaats van erop te vertrouwen dat ze kunnen omgaan met wat er op hun pad komt, proberen HSP te bedenken wat er allemaal zou kunnen gebeuren en wat dan vervolgens de beste actie of reactie is. Alles om maar niet voor verrassingen te komen staan (en eventueel te 'falen'). 3) Gedrag wordt gestuurd door gedachten maar gaat in tegen intuïtie. Handelen op basis van intuïtie wordt lang niet overal geaccepteerd in onze maatschappij. HSP hebben een sterk ontwikkeld onderbuikgevoel maar vallen niet graag op als buitenbeentje. Dus wordt vaak gekozen voor een verstandelijke beslissing die ze kunnen uitleggen aan hun omgeving. Gaat dat rationele besluit echter regelrecht in tegen hun gut feeling, dan geeft dat spanning en blijven ze zoeken naar manieren om die spanning op te heffen. Tips voor piekergedrag
 Het klinkt zo simpel hè? Jezelf op de eerste plaats zetten. Luisteren naar je lichaam. Doen wat goed is voor je gezondheid & welzijn..
Maar je bent niet alleen op de wereld. Wat als 'goed voor jouw welzijn' niet matcht met 'goed voor het welzijn van je partner en kinderen'? Wat als 'jezelf op de eerste plaats zetten' niet aansluit bij wensen van je werkgever, collega's, cliënten? Je wilt je kinderen het beste van jezelf kunnen geven. De hypotheek of huur moet worden betaald. Je ouders hebben misschien mantelzorg nodig. Je partner en jij zijn ook meer dan elkaars huisgenoten. Dus... wat doe je dan? Dat is een vraag die me vaak gesteld wordt. Meestal door mensen die heel veel van zichzelf eisen. Op het randje van burn-out zitten soms. Heb ik een kant-en-klaar antwoord? Nee. Iedereen zit in een andere situatie. Maar het is vaak wel mogelijk om lucht te creëren. Om je werk anders in te richten bijvoorbeeld. Misschien door deels thuis te werken, door iets minder uren te werken. Ook voor de thuissituatie: misschien kunnen huishoudelijke taken anders verdeeld worden, kan iemand bijspringen. We hoeven niet alle ballen in de lucht te houden. Een idee dat zeker bij HSP wel vaak leeft: we moeten het allemaal voor elkaar krijgen. Op tijd. En perfect. Geef jezelf lucht, ruimte om eens alleen te gaan wandelen, ongestoord een boek te lezen, te sporten. Plan 'me time' in! Je zult merken dat dat je goed doet, al is het maar 10 minuten per dag. Is dat meteen een oplossing voor alles? Opnieuw: nee. Maar vaak gaan we ervan uit dat de ander wel ziet dat het niet goed gaat met ons. Helaas, dat is niet zo. De eerste stap is altijd: PRAAT. Ga met je partner, familie, werkgever, collega's in gesprek. Vertel wat je voelt. Wat je nodig hebt. Dat mag. Ze zullen misschien verbaasd staan omdat je de indruk wekte het allemaal prima te redden. Misschien zijn ze heel erg blij dat ze iets voor je kunnen betekenen.. Als je er niet over begint, weet je het niet. Zelfs als je niet meteen de steun krijgt die je wenst, zal het goed voelen om voor je eigen welzijn / gezondheid / behoeften op te komen. Door jezelf te uiten in plaats van alles maar weg te drukken en door te kachelen, maak jij jezelf belangrijk. En daarmee begint het: hoe belangrijk vind je jezelf? Ter inspiratie, lees ook dit interview met Joke Hermsen uit de Volkskrant van afgelopen weekend, zij zegt daarin "Je kunt niet goed voor de ziel van een ander zorgen als je niet goed voor je eigen ziel hebt gezorgd".  “Wat nou als ik zelf hoogsensitief ben,” wordt me wel gevraagd door professionals die ik train, “hoe kan ik het beste omgaan met alle prikkels op m’n werk?”
Prikkels waar het bij die vraag om gaat, zijn meestal niet de sensorische maar de innerlijke: de nacht(en) voor of na een slecht nieuws gesprek niet kunnen slapen, fysiek last hebben van spanning die in een team hangt, of blijven twijfelen over besluiten. Je ‘mind’ op stil zetten is moeilijker dan de volumeknop van de radio lager draaien of zorgen voor zonwering. Juist het zo bezig zijn met gesprekken, opmerkingen, sfeer - ook als je allang weer thuis bent - is wat bedoeld wordt met 'diepgaande verwerking' - het onderscheidende kenmerk van hoogsensitiviteit. Je wordt niet alleen emotioneel meer geraakt omdat je bijvoorbeeld de onmacht of wanhoop van cliënten of patiënten beter aanvoelt dan een niet-HSP; je bent ook langer bezig met het verwerken van alle informatie die je binnenkrijgt. De drempel om bij collega's te delen wat je voelt, kan hoog zijn. Bij dit soort overprikkeling wordt immers vaak gezegd “je moet je niet alles zo aantrekken..” Goedbedoeld advies maar een uitspraak waar de meeste HSP weinig mee kunnen. Er zijn wel een paar handvatten en reminders waar je iets aan kunt hebben. Hier deel ik er een paar. Heb je behoefte aan meer, neem dan gerust contact op met me.
 Wist je dat het letterlijk in de hersenen te zien is als je geniet van muziek? Luisteren naar muziek die je mooi vindt, stimuleert de aanmaak van dopamine, het gelukshormoon. Van dit gegeven wordt dankbaar gebruik gemaakt door bijvoorbeeld adverteerders en winkelketens maar muziek wordt ook ingezet in de zorg, in de zorg voor mensen met dementie. Herinneringen aan muziek blijken niet verloren te gaan, ook als andere herinneringen wel verdwijnen. Muziek biedt troost, neemt je mee in herinneringen of naar een fantasiewereld. Van muziek kun je genieten in je eentje, maar het is ook bij uitstek iets dat mensen onderling verbindt. Omdat muziek je tot op je ziel kan raken, is het onderdeel van de 'rescue kit' voor veel HSP: als instant pepmiddel of juist om te kalmeren bij overprikkeling. Een favoriet van mij: Deze vind ik heerlijk tijdens het autorijden...weg is m'n filestress :) Hoe zit dat bij jou? Gebruik jij wel eens bewust muziek om je energieniveau te beïnvloeden? Of de sfeer in een groep?  Onlangs werd – bij mijn weten voor het eerst – een column over hoogsensitiviteit gepubliceerd door een medisch specialist op de site van het Medisch Contact. Deze neuroloog liet zich op z’n zachtst gezegd wat laatdunkend uit, maar, en dat vond ik leuk om te zien: getuige de reacties onder het artikel zijn er ook artsen die zich helemaal niet kunnen vinden in zijn stellingname. Daar zit winst t.o.v. een aantal jaren geleden toen ik begin met trainingen geven :)
Bewijsbaarheid Wat me wel opvalt, is dat de nadruk steeds meer lijkt te liggen op bewijzen dat HS ‘iets’ is. Hersenscans of psychologische onderzoeken geven het bestaansrecht, lijkt het wel. Daarmee doen we m.i. echter afbreuk aan de eigenschap. Inzichten uit wetenschappelijk onderzoek helpen hooggevoelige kinderen/personen absoluut! Al is het alleen al om het feit dat er zo meer aandacht voor komt en een groeiende maatschappelijke acceptatie, waardoor hooggevoelige kinderen (en ouders!) bijvoorbeeld leren dat ze niet ‘harder’ of weerbaarder hoeven te worden. Ik pleit ook voor meer feitelijke en praktische kennis bij professionals die met ouders en/of kinderen werken. Het is belangrijk om te weten dat HS niet zweverig is maar ook geen stoornis, excuus of aandoening, zodat je ouders en kinderen goed kunt adviseren. Laten we alleen ervoor waken dat we hooggevoeligheid over-rationaliseren door de focus alleen op wetenschap en theorie te leggen. Om dan vervolgens maar vooral niet over gevoel, intuïtie of emoties te hoeven praten. Intuïtie, gut feeling, onderbuikgevoel Want intuïtie en gevoel blijft lastig, nietwaar? Voor de meeste mensen, hoogsensitief of niet. Het blijft iets waar meestal niet graag over wordt gesproken, vooral niet in professionele setting. Intuïtie of onderbuikgevoelens zijn zweverig, ongrijpbaar, niet te vergelijken, individueel. Wat als de ander je ‘apart’ vindt, het niet met je eens is en met argumenten komt waartegen je geen weerwoord hebt? Wat als je je kwetsbaar opstelt en de ander je niet professioneel vindt? Juist de combinatie van intuïtie en gezond verstand is goud waard Voelen, is een waardevol aspect van hoogsensitiviteit, maar belangrijk voor alle kinderen. Door daar ruimte voor te maken, kunnen we bouwen aan het zelfvertrouwen. Het moet feitelijk niet uitmaken of er nu wel of niet een hersenscan is die aantoont dat je meer of minder prikkelgevoelig, stressbestendig of empatisch bent. En jij? Accepteer je gevoelsmatige uitspraken van anderen? Hoe vaak vraag je om een onderbouwing of nadere toelichting als iemand tegen je zegt dat ze “het idee / het gevoel hebben dat…”? Als ze een besluit nemen zonder daar een rationele verklaring voor te kunnen geven? Hoeveel laat jij je intuïtie toe in contacten of bij besluiten die je neemt?  Burn-out is veel in het nieuws de laatste tijd. Het gaat niet meer alleen over werk(druk)gerelateerde burn-out bij volwassenen maar steeds vaker over scholieren en studenten.
Er wordt veel onderzoek gedaan naar oorzaken en behandelingen en over het algemeen gaat het dan over het aanpakken van/leren omgaan met stress die gerelateerd is aan volle agenda’s, te veel druk vanuit school of opleiding, te veel (neven)activiteiten of het gebruik van sociale media. Maarten Coolen Maar in Trouw van 3 oktober werd cultuurfilosoof Maarten Coolen (UvA) geïnterviewd en hij noemt iets anders als mogelijke oorzaak, iets dat m.i. de kern raakt: “Bij een burn-out is iemand existentieel opgebrand. Als je tegenwoordig een identiteit wilt hebben, iemand wil zijn, moet je een verhaal hebben over jezelf. Onze identiteit heeft een narratief karakter gekregen: je moet je persoonlijke verhaal voortdurend updaten om te zorgen dat je interessant blijft voor andere mensen. Want alleen dan besta je. Mensen met een burn-out lukt het niet meer om dat verhaal in stand te houden. […] Het is niet zo dat bepaalde taken je te zwaar worden, het wordt je te zwaar om iemand te zijn.” “Het wordt je te zwaar om iemand te zijn” – om de identiteit te zijn die je jezelf hebt aangemeten. Dat aanmeten, doe je niet eens bewust maar het verhaal over wie we zijn, beginnen we onszelf, en anderen, al wel te vertellen op jonge leeftijd. Het wordt beïnvloed door karakter, opvoeding, intellect, hobby’s, onderwijs en ‘de maatschappij’. Hoogsensitieve jongeren Zeker bij hoogsensitieve jongeren is het ‘te zwaar worden van hun identiteit’ iets waar we aandacht voor moeten hebben. Alle jongeren zijn beïnvloedbaar en lang niet altijd mediawijs, maar HSK zijn (nog) gevoeliger voor onuitgesproken verwachtingen en oordelen van anderen en (nog) sterker gericht op het verkrijgen van goedkeuring. Als iedereen om hen heen geweldige en meeslepende verhalen deelt, online of off-line, zal de drang dat ook te doen groot zijn. Voor extraverte, sensation-seeking HSK sluit het steeds opnieuw 'updaten' van hun verhaal in eerste instantie misschien aan bij hun behoefte aan actie en avontuur maar ook zij hebben oplaadmomenten nodig, waarop ze even niet zo in the picture staan. Voor introverte HSK is het steeds iets ‘moeten’ meemaken of updaten vaak juist een groot energielek. Bij beide typen HSK bestaat dan ook het risico dat ze over grenzen gaan en als dat chronisch gebeurt, burn-out klachten ontwikkelen. Wat kun je doen? Ik denk dat het al helpt als we als volwassenen ook bewust stilstaan bij het verhaal dat we (over) onszelf vertellen? Wie zijn we? Vinden we onszelf ook interessant als we een avondje scrabbelen met vrienden? Of alleen als we iets bijzonders doen of meemaken? Hoe reageren we op wat anderen vertellen? Vinden we een verhaal over een wandeling op de Veluwe nog leuk of ‘liken’ we alleen verslagen van verre reizen? Met andere woorden, welk voorbeeld geven we jongeren?  Afgelopen vrijdag was ik bij het tweede landelijke HSP Congres in de Reehorst, Ede. Een drukbezochte dag door HSP-ers en professionals die met HSP werken. Erg leuk om daar kennis op te doen, geïnspireerd te worden door collega-trainers en contact te hebben met andere HSP!
HSP zonder hokjes Het thema van de dag was ‘HSP zonder hokjes, gezien, gehoord en begrepen’ en het programma begon met een gesprek tussen keynote sprekers. Een van de vragen die werd gesteld, was of hoogsensitiviteit een hokje is, en zoja, of we daar dan vanaf moeten stappen. Ook in mijn trainingen merk ik dat vaak in hokjes wordt gedacht en dat is niet zo vreemd. Een label biedt duidelijkheid, iedereen weet ongeveer wel waar je het over hebt als je zegt dat een kind ADHD heeft, nietwaar? De sprekers op het podium benoemden dat en waren het erover eens dat hokjes op zich geen probleem zijn: voor de mensen die het betreft kan herkenning ('ik ben niet de enige!') een enorme geruststelling zijn en voor de omgeving is inderdaad helder waar het om gaat. Probleem Denken in etiketjes wordt een probleem op het moment dat je je volledig gaat identificeren met dat label: ‘ik ben hooggevoelig dus …’ / ‘hij/zij is hoogsensitief dus …’ Wat je daarbij vaak ziet is dat het als excuus wordt gebruikt om iets niet te doen, of niet te kunnen. En dat is absoluut niet nodig. Het is een eigenschap, meer niet. Je hebt als HSP/HSK nog vele andere eigenschappen en bent veel meer dan alleen hooggevoelig. Ofwel, zoals professor dr. Elke van Hoof het verwoordde: “hoogsensitiviteit is een non-issue“. Problemen komen door overprikkeling of overemotionaliteit. Het is zaak om je af te vragen waardoor gedrag ontstaat: wat zorgt voor overprikkeling bij een kind? Daar help je het HSK meer mee dan met het afschermen van, danwel beschermen tegen, allerlei prikkels! Het programma van het congres vind je hier: www.hspcongres.nl  In de NRC van 21 september stond een interview met Damiaan Denys, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, psychiater in het AMC en hoogleraar Psychiatrie aan de UvA, over onder meer de (werk)druk binnen de GGZ. Een verfrissend interview, het raakte aan iets waarover ik de afgelopen maanden veel heb gesproken met mensen: de verwachting dat het leven ‘maakbaar’ is.
Dat idee ('jij hebt de controle') kan HSP/HSK compleet overprikkelen. Want als het leven tegenzit, ligt het dan aan jou? Had je iets moeten voorkomen, doen, veranderen, wijzigen? Voor de duidelijkheid: ik heb het niet over je verantwoordelijkheid niet nemen. Zoals ik in een vorige blog schreef, is hooggevoeligheid zeker geen reden om maar niets te proberen of ontzien te worden. Maar in de ‘maakbaarheid-gedachte‘ is weinig tot geen ruimte voor “soms gebeuren dingen nou eenmaal”. Je moet werken aan vriendschappen, aan jezelf en je positie in het leven. Burn-out klachten? Dan had je maar meer vrije tijd moeten plannen of beter moeten luisteren naar advies. Ziek? Dan had je vaker moeten gaan trainen, gezonder moeten eten, positiever moeten denken, etc. Denys zegt onder meer „De eisen die men stelt aan het leven zijn te hoog. Jonge meisjes willen allemaal mooi zijn, sociaal én slim. Dat is echt alleen weggelegd voor een elite – de allersterkste groep. Het pad van ‘normaal’ zijn – succesvol, alles onder controle hebben – is zo vernauwd dat velen eraf vallen en dus ‘iets’ hebben. Het ís niet normaal om mooi en succesvol te zijn en alles onder controle te hebben. Het is normaal om soms bang te zijn, ongelukkig, verdrietig, dom, je te vervelen en soms eenzaam te zijn.” Hiermee legt hij de vinger op de zere plek. We verwachten en eisen veel van onszelf, van anderen en van ‘het leven’. Zijn van slag als iets anders loopt dan gepland. Willen het leven in de hand hebben in plaats van het leven “leven”, met alle ups & downs die erbij horen. Hoogsensitieve personen zijn perfectionisten, stellen hoge eisen aan anderen maar vooral aan zichzelf. Als kennissen, collega’s en vrienden hun ideale leven leiden, getuige bijvoorbeeld de posts op sociale media, dan moet ik dat toch ook kunnen..? Help! Mijn leven bestaat niet alleen uit gezellige etentjes, elke week nieuwe kleding en schoenen om op Instagram te delen, feestjes waar ik tot laat in de nacht heb gedanst, concerten, vakanties e.d.. Doe ik er dan wel toe? Doe ik iets fout? Hoe kan het dat ik mijn leven niet zo op de rails krijg als mensen in mijn omgeving? Wat moet ik veranderen aan mezelf, mijn hobby, mijn financiële situatie, mijn sportgewoonten, mijn opleiding, mijn vrienden, om ook zo’n perfect en ideaal leven te krijgen? Je begrijpt vast waar ik heen wil. Laten we kinderen, alle kinderen (niet alleen de HSK), meegeven dat het leven soms ook gewoon ‘gebeurt’. Dat het niet maakbaar is. Dat het normaal is als niet alles in 1 x slaagt. Dat ze zich niet hoeven te vergelijken met anderen. Dat het niet erg is als je niet 24/7 himmelhoch jauchzend rondloopt. Over druk van de ketel halen gesproken: leven met een 7 is zeker zo prettig als het constant (moeten) streven naar een 10 Tips!
Met dank aan Frederiek Weeda (NRC) en Damiaan Denys voor de inspiratie! |
Ireneschrijft over hooggevoeligheid; gedachten, tips, links naar interviews en nieuws. Archief
March 2020
Tags
All
|
RSS Feed